كِتَابُ الْحُرُوفِ وَالْقِرَاءَاتِ

په‌رتووكی پیته‌كانی قوڕئان و شێوازی خوێندنه‌وه‌كانی

الْحُرُوفِ وَالْقِرَاءَاتِ

پیته‌كانی قوڕئان و شێوازی خوێندنه‌وه‌كانی

٦٦٧. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ h يَقُولُ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْبَخَلِ وَالْهَرَمِ».

ئه‌نه‌سی كوڕی مالیك h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی: «خوایه‌ په‌نا به‌ تۆ ده‌گرم له‌ ڕه‌زیلی و‌ پیری و په‌ككه‌وته‌یی».

٦٦٨. عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ يَزِيدَ i: أَنَّهَا سَمِعَتِ النَّبِيَّ ﷺ يَقْرَأُ: «(إِنَّهُ عَمِلَ غَيْرَ صَالِحٍ)».

ئه‌سمائی كچی یه‌زید i ده‌گێڕێته‌وه‌: گوێی له‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ بوو به‌م شێوازه‌ ئه‌م ئایه‌ته‌ی ده‌خوێنده‌وه‌ «(إِنَّهُ عَمِلَ غَيْرَ صَالِحٍ)». (واته‌: -عمِل- به‌ فیعلێك كه‌ عه‌ین فیعله‌كه‌ی مه‌كسوره‌، چونكه‌ له‌ موصحه‌فدا ئاوا هاتووه‌ (عَمَلٌ) به‌ ئیسم).

٦٦٩. عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أُمَّ سَلَمَةَ i: كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَقْرَأُ هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ ﴾ هود: 46؟ فَقَالَتْ: قَرَأَهَا: «(إِنَّهُ عَمِلَ غَيْرَ صَالِحٍ)».

شه‌هری كوڕی حه‌وشه‌ب ده‌ڵێت: پرسیارم له‌ ئوم سه‌له‌مه‌ i كرد ئایا پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ئه‌م ئایه‌ته‌ی چۆن ده‌خوێنده‌وه:‌ ﴿ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ ﴾؟ گوتی: ئاوای ده‌خوێنده‌وه:‌ «(إِنَّهُ عَمِلَ غَيْرَ صَالِحٍ)».

٦٧٠. عَنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ h قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ إِذَا دَعَا بَدَأَ بِنَفْسِهِ وَقَالَ: «رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْنَا وَعَلَى مُوسَى لَوْ صَبَرَ لَرَأَى مِنْ صَاحِبِهِ الْعَجَبَ».

ئوبه‌ی كوڕی كه‌عب h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ نزای خێری بكردایه‌ له‌ خۆیه‌وه‌ ده‌ستی پێ ده‌كرد (یه‌كه‌مجار دوعا و نزای بۆ خۆی ده‌كرد، ئینجا بۆ جگه‌ له‌ خۆی)، ده‌یفه‌رموو: «ڕه‌حمه‌تی خوا‌ له‌ ئێمه‌ و له‌ مووسا بێت، ئه‌گه‌ر ئارامی بگرتایه‌ ئه‌وه‌ له‌ (خدری) هاوڕێیه‌وه‌ شتی زۆر سه‌یر و سه‌رسوڕهێنه‌ری ده‌بینی (سێ شتی لێ بینی زۆر سه‌یر بوو، به‌ڵام ئارامی نه‌گرت و لێی جیا بۆوه‌)».

٦٧١. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ كَانَ يَقْرَؤُهَا: ﴿ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ ﴾ القمر: 15، يَعْنِي مُثَقَّلًا، قَالَ أَبُو دَاوُدَ: مَضْمُومَةُ الْمِيمِ مَفْتُوحَةُ الدَّالِ مَكْسُورَةُ الْكَافِ.

عه‌بدوڵڵا h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ ئه‌م ئایه‌ته‌ی ئاوا ده‌خوێنده‌وه:‌ ﴿ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ ﴾، واته‌: داله‌كه‌ شه‌دده‌ی له‌سه‌ر بێت، ئه‌بو داود ده‌ڵێت: به‌ زه‌ممه‌ی میمه‌كه ‌و داله‌كه‌ش فه‌تحه‌ی له‌سه‌ر بێت و كافه‌كه‌ش كه‌سره‌ی له‌ژێر بێت (وه‌ موصحه‌فه‌كه‌ش هه‌ر به‌و شێوازه‌یه،‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ به‌م شێوازه‌ خوێندوویه‌ته‌وه‌، مانای ئایه‌ته‌كه‌ش: ئایا كه‌س هه‌یه‌ په‌ند و ئامۆژگاری له‌م ئایه‌تانه‌ وه‌ربگرێت؟).

٦٧٢. عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ i ذَكَرَتْ أَوْ كَلِمَةً غَيْرَهَا قِرَاءَةَ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ: ﴿ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ. مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴾، يُقَطِّعُ قِرَاءَتَهُ آيَةً آيَةً. قَالَ أَبُو دَاوُدَ: سَمِعْتُ أَحْمَدَ يَقُولُ الْقِرَاءَةُ الْقَدِيمَةُ: (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ).

ئوم سه‌له‌مه‌ i گێڕاویه‌ته‌وه‌ خوێندنه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ئاوا بووه‌: ﴿ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴾، كه‌مێك ڕاوه‌ستاوه‌، ﴿ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴾، كەمێك وه‌ستاوه‌، ﴿ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ﴾، وه‌ستاوه‌، ﴿ مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴾، به‌ فه‌تحه‌ی میمه‌كه‌، (پێغه‌مبه‌ر ﷺ) ئایه‌ت ئایه‌ت قوڕئانی خوێندووه‌ و له‌سه‌ریان ده‌وه‌ستا. ئه‌بو داود ده‌ڵێت: گوێم له‌ ئه‌حمه‌د بوو ده‌یگوت: خویندنه‌وه‌ی كۆنی به‌م شێوه‌یه‌ بوو: (مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ)، (واته‌: میمه‌كه‌ مه‌ددێكی دوو حه‌ڕه‌كه‌یی هه‌بووه‌ و به‌ ئه‌لیف نووسراوه‌، نه‌ك فه‌تحه‌).

٦٧٣. عَنْ ابْنِ الْأَسْقَعِ h يَقُولُ: إِنَّ النَّبِيَّ ﷺ جَاءَهُمْ فِي صُفَّةِ الْمُهَاجِرِينَ فَسَأَلَهُ إِنْسَانٌ: أَيُّ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ أَعْظَمُ؟ قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «﴿ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ﴾ البقرة: 255».

ئیبن ‌ئه‌سقه‌ع h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ چووه‌ لای ئه‌هلی صوففه‌ (موهاجیره‌ هه‌ژاره‌كان له‌ مزگه‌وتدا)، كه‌سێك پرسیاری لێ كرد: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، گه‌وره‌ترین ئایه‌ت له‌ قوڕئاندا كامه‌یه‌؟ پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رمووی: «﴿ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ ﴾».

٦٧٤. عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ h: أَنَّهُ قَرَأَ: ﴿ هَيْتَ لَكَ ﴾ يوسف: 23، فَقَالَ: شَقِيقٌ: إِنَّا نَقْرَؤُهَا (هِئْتُ لَكَ) يَعْنِي فَقَالَ: ابْنُ مَسْعُودٍ: أَقْرَؤُهَا كَمَا عُلِّمْتُ أَحَبُّ إِلَيَّ.

ئیبن مه‌سعود h ئه‌م ئایه‌ته‌ی به:‌ ﴿ هَيْتَ لَكَ ﴾، خوێندۆته‌وه‌، شه‌قیق گوتی: ئێمه‌ به‌ (هِئْتُ لَكَ)، ده‌یخوێنینه‌وه‌، ئیبن مه‌سعود گوتی: به‌م شێوازه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فێری كردووم ئاوا پێمخۆشتره‌ بیخوێنمه‌وه‌.

٦٧٥. عَنْ شَقِيقٍ قَالَ: قِيلَ لِعَبْدِ اللَّهِ h: إِنَّ أُنَاسًا يَقْرَءُونَ هَذِهِ الْآيَةَ: ﴿ وَقَالَتْ هِيْتَ لَكَ ﴾ يوسف: 23، فَقَالَ: إِنِّي أَقْرَأُ كَمَا عُلِّمْتُ أَحَبُّ إِلَيَّ: ﴿ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ ﴾ يوسف: 23.

شه‌قیق ده‌ڵێت: به‌ عه‌بدوڵڵا (ی كوڕی مه‌سعوود) h گوترا: كه‌سانێك ئه‌م ئایه‌ته:‌ ﴿ وَقَالَتْ هِيْتَ لَكَ ﴾، ئاوا ده‌یخوێننه‌وه‌، گوتی: من وا پێمخۆشه‌ چۆن فێر كراوم له‌لایه‌ن پێغه‌مبه‌ری خواوه‌ ﷺ ئاوا بیخوێنمه‌وه،‌ من ده‌ڵێم: ﴿ وَقَالَتْ هَيْتَ لَكَ ﴾، (له‌ موصحه‌فه‌كه‌ش ئاوایه‌).