كِتَابُ الزَّكَاةِ

په‌رتووكی زه‌كات

بَابُ مَا تَجِبُ فِيهِ الزَّكَاةُ

باسی ئه‌و شتانه‌ی زه‌كاتیان تێدا واجبه‌

٢٦٩. عن أَبي سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ h يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَيْسَ فِيمَا دُونَ خَمْسِ ذَوْدٍ صَدَقَةٌ، وَلَيْسَ فِيمَا دُونَ خَمْسِ أَوَاقٍ صَدَقَةٌ، وَلَيْسَ فِيمَا دُونَ خَمْسَةِ أَوْسُقٍ صَدَقَةٌ».

ئه‌بو سه‌عیدی خودری h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌گه‌ر له‌ پێنج حوشتر كه‌متر بوو زه‌كاتی تێدا نییه‌ (ئه‌گه‌ر پێنج بوو زه‌كاته‌كه‌ی یه‌ك مه‌ڕه‌)،‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ پێنج ئۆقیه‌ كه‌متر زیوی هه‌بوو زه‌كاتی تێدا نییه‌ (پێنج ئۆقیه‌ ده‌كاته‌ چل درهه‌م، چل جاران پێنج ده‌كاته‌ دوو سه‌د درهه‌م، ئه‌گه‌ر كه‌سێك دوو سه‌د مسقال زیوی هه‌بێت، پێویستە زه‌كاتی بدات)، ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ دانه‌وێڵه‌دا پێنج وه‌سه‌ق كه‌متری هه‌بوو زه‌كاتی تێدا نییه‌».

بَابُ الْكَنْزِ مَا هُوَ؟ وَزَكَاةِ الْحُلِيِّ

باسی ئه‌وه‌ی كه‌ كه‌نز چییه‌؟ هه‌روه‌ها باسی زه‌كاتی خشڵ

٢٧٠. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ شَدَّادِ بْنِ الْهَادِ قَالَ: دَخَلْنَا عَلَى عَائِشَةَ i، زَوْجِ النَّبِيِّ ﷺ، فَقَالَتْ: دَخَلَ عَلَيَّ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فَرَأَى فِي يَدَيَّ فَتَخَاتٍ مِنْ وَرِقٍ، فَقَالَ: «مَا هَذَا يَا عَائِشَةُ؟»، فَقُلْتُ: صَنَعْتُهُنَّ أَتَزَيَّنُ لَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: «أَتُؤَدِّينَ زَكَاتَهُنَّ؟»، قُلْتُ: لَا، أَوْ مَا شَاءَ اللَّهُ، قَالَ: «هُوَ حَسْبُكِ مِنَ النَّارِ».

عه‌بدوڵڵای كوڕی شه‌ددادی كوڕی هاد ده‌ڵێت: چووینه‌ لای عائیشه‌ی i خێزانی پێغه‌مبه‌ر ﷺ گوتی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ هاته‌ ژووره‌وه‌ بۆلام له‌ ده‌ستمدا هه‌ندێك بازنی بینی له‌ زیو، فه‌رمووی: «ئه‌ی عائیشه‌ ئه‌مه‌ چییه‌؟»، گوتم: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ دروستم كردووه‌ خۆمی پێ ده‌ڕازێنمه‌وه‌ بۆ تۆ، فه‌رمووی: «ئایا زه‌كاتی ئه‌مه‌ ده‌ده‌یت؟»، گوتم: نه‌خێر، یان ئه‌گه‌ر خوا ویستی لێ بێت، فه‌رمووی: «ئه‌وه‌نده‌ت به‌سه‌ بۆ ئاگر».

٢٧١. عَنْ عَلِيٍّ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «قَدْ عَفَوْتُ عَنِ الْخَيْلِ وَالرَّقِيقِ، فَهَاتُوا صَدَقَةَ الرِّقَةِ، مِنْ كُلِّ أَرْبَعِينَ دِرْهَمًا دِرْهَمًا، وَلَيْسَ فِي تِسْعِينَ وَمِائَةٍ شَيْءٌ، فَإِذَا بَلَغَتْ مِائَتَيْنِ، فَفِيهَا خَمْسَةُ دَرَاهِمَ».

عه‌لی h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «(له‌ زه‌كاتی) ئه‌سپ و كۆیله‌ چاوپۆشیم كردووه‌، بۆیه‌ له‌ هه‌ر چل ده‌رهه‌می زیو دەرهه‌مێك زه‌كات بده‌ن،‌ (بزانن) ئه‌گه‌ر سه‌د و نه‌وه‌د (ده‌رهه‌میش) بێت، زه‌كاتی تێدا نییه‌، جا هه‌ر كاتێك گه‌یشته‌ دوو سه‌د (ده‌رهه‌م)، ئه‌وە پێنج دەرهه‌می زه‌كاته».

٢٧٢. عَنْ مُعَاذٍ h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ لَمَّا وَجَّهَهُ إِلَى الْيَمَنِ أَمَرَهُ أَنْ يَأْخُذَ مِنَ الْبَقَرِ مِنْ كُلِّ ثَلَاثِينَ تَبِيعًا، أَوْ تَبِيعَةً، وَمِنْ كُلِّ أَرْبَعِينَ مُسِنَّةً، وَمِنْ كُلِّ حَالِمٍ - يَعْنِي مُحْتَلِمًا - دِينَارًا، أَوْ عَدْلَهُ مِنَ المَعَافِرِ - ثِيَابٌ تَكُونُ بِالْيَمَنِ -.

موعاز h ده‌گێڕێته‌وه‌: كاتێك پێغه‌مبه‌ر ﷺ ناردی بۆ یه‌مه‌ن فه‌رمانی پێ كرد كه‌ له‌ مانگادا، له‌ سی مانگا گوێلكێك وه‌ربگرێت ساڵێكی ته‌واو كردبێت، نێر بێت یان می بێت، له‌ چلدا گوێلكێك كه‌ دوو ساڵی ته‌واو كردبێت، له‌ كۆیله‌ یان ئه‌وانه‌ی كه‌ جزیه‌ ده‌ده‌ن (مه‌به‌ست له‌وانه‌ی كه‌ جزیه‌ ده‌ده‌ن ئه‌هلی كتابن) ساڵانه‌ دینارێكیان لێ وه‌رده‌گیرێت، (یان ئه‌گه‌ر پاره‌ش نه‌بوو بایی ئه‌و دیناره‌ ساڵی یه‌ك مسقاڵ ئاڵتوون ده‌ده‌ن و لێیان وه‌رده‌گیرێت)، ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش نه‌بوو ئه‌وه‌ پۆشاكێكی یه‌مه‌نییه‌ بایی دینارێك لێیان ده‌سه‌نیت و پۆشاكیان لێ وه‌رده‌گریت.

🖍   تێبینی:

(المَعَافِر): هۆزێكی یه‌مه‌نین، جۆره‌ قوماشێك هه‌بووه‌ به‌ ناوی ئه‌وانه‌وه‌ ناو نراوه‌.

بَابُ الرَّجُلِ يَبْتَاعُ صَدَقَتَهُ

باسی ئەو پیاوەی شتێكی كردۆتە خێر و دوایی دەیكڕێتەوە

٢٧٣. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ k: أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ h حَمَلَ عَلَى فَرَسٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، فَوَجَدَهُ يُبَاعُ، فَأَرَادَ أَنْ يَبْتَاعَهُ، فَسَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ عَنْ ذَلِكَ، فَقَالَ: «لَا تَبْتَعْهُ، وَلَا تَعُدْ فِي صَدَقَتِكَ».

عه‌بدوڵڵای كوڕی عومه‌ر k ده‌گێڕێته‌وه‌: عومه‌ری كوڕی خه‌تتاب h له‌پێناوی خوادا بێ به‌رامبه‌ر ئه‌سپێكی بەخشیبوو، بینیی ده‌فرۆشرێته‌وه‌ (خاوه‌نه‌كه‌ی ده‌یه‌وێت بیفرۆشێته‌وه‌ و ئیمام عومه‌ریش دیتوویه‌تی)، بۆیه‌ عومه‌ر ویستی (بۆخۆی) بیكڕێته‌وه‌، ئیدی له‌و باره‌وه‌ پرسیاری له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ كرد، ئه‌ویش فه‌رمووی: «مه‌یكڕه‌ و له‌ چاكه‌كردنه‌كه‌ت په‌شیمان مه‌به‌وه‌ (وه‌كوو بڵێی كڕینه‌وه‌ی ئه‌و شته‌ی ده‌یبه‌خشیت جۆرێكه‌ له‌ په‌شیمانبوونه‌وه‌)».

بَابُ صَدَقَةِ الرَّقِيقِ

باسی زه‌كاتی كۆیله‌

٢٧٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «لَيْسَ فِي الْخَيْلِ وَالرَّقِيقِ زَكَاةٌ، إِلَّا زَكَاةُ الْفِطْرِ فِي الرَّقِيقِ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌سپی سواری و كۆیله‌ زه‌كاتیان تێدا نییه‌، ته‌نها ئه‌وه‌ نه‌بێت كۆیله‌ زه‌كاتی سه‌رفیتره‌ی له‌سه‌ره‌ (خاوه‌نه‌كه‌ی سه‌رفیتره‌ی ڕه‌مه‌زانی بۆ ده‌دات)».

٢٧٥. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «لَيْسَ عَلَى الْمُسْلِمِ فِي عَبْدِهِ، وَلَا فِي فَرَسِهِ صَدَقَةٌ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «موسوڵمان زه‌كاتی ئه‌سپ و كۆیله‌ی له‌سه‌ر نییه‌».

بَابُ صَدَقَةِ الزَّرْعِ

باسی زه‌كاتی كشتوكاڵ

٢٧٦. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «فِيمَا سَقَتِ السَّمَاءُ وَالْأَنْهَارُ وَالْعُيُونُ، أَوْ كَانَ بَعْلًا الْعُشْرُ، وَفِيمَا سُقِيَ بِالسَّوَانِي، أَوِ النَّضْحِ نِصْفُ الْعُشْرِ».

عه‌بدوڵڵای كوڕی عومه‌ر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌و دانه‌وێڵه‌یه‌ی كه‌ به ‌ئاوی باران و ڕووبار و كانییه‌كان ئاو بدرێت (واته‌: خەرجی تێدا نه‌كرێت)، یاخود باران ئاوی بدات، یاخود ئه‌و دارانه‌ی له‌ ژێره‌وه‌ له‌ ڕه‌گه‌كانه‌وه‌ ئاو له‌ زه‌وییه‌وه‌ هه‌ڵده‌مژن به‌بێ ئه‌وه‌ی كه‌ ئاویان بده‌یت، ئه‌مانه‌ هه‌مووی زه‌كاته‌كه‌یان له‌ ده‌ یه‌كه‌ (یه‌ك له‌سه‌ر ده‌یه‌، ده‌یه‌كه‌)، ئه‌وه‌شی كه‌ به ‌ئاژه‌ڵ و حوشتر ئاو ده‌درێت، ئه‌وه‌ زه‌كاته‌كه‌ نیوه‌ی ده‌یه‌كه‌، (واته‌: بیستیه‌كه)‌».

٢٧٧. عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ k: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «فِيمَا سَقَتِ الْأَنْهَارُ وَالْعُيُونُ الْعُشْرُ، وَمَا سُقِيَ بِالسَّوَانِي فَفِيهِ نِصْفُ الْعُشْرِ».

جابیری كوڕی عه‌بدوڵڵا k ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌و دانه‌وێڵه ‌و زه‌رعاتانه‌ی كه‌ به ‌ئاوی ڕووبار و كانی ئاو ده‌درێن ئه‌وه‌ زه‌كاته‌كه‌ی له‌ ده‌دا یه‌كه (یه‌ك له‌سه‌ر ده‌یه‌، ده‌یه‌كه‌)‌، ئه‌وه‌ی كه‌ به ‌ئاژه‌ڵ و به‌ حوشتر ئاو ده‌درێت (یان له‌م سه‌رده‌مه‌دا به‌ ماتۆڕ و به‌ ئاو ڕاكێشان و به‌م جۆره‌ شتانه‌) ئه‌گه‌ر مه‌سره‌فی تێدا بكرێت ئه‌وه‌ له‌ بیستدا یه‌كه‌ (یه‌ك له‌سه‌ر بیست)».

بَابُ زَكَاةِ الْفِطْرِ

باسی زه‌كاتی سه‌رفیتره‌

٢٧٨. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ فَرَضَ قَالَ فِيهِ - فِيمَا قَرَأَهُ عَلَيَّ مَالِكٌ -: زَكَاةُ الْفِطْرِ مِنْ رَمَضَانَ صَاعٌ مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صَاعٌ مِنْ شَعِيرٍ عَلَى كُلِّ حُرٍّ، أَوْ عَبْدٍ ذَكَرٍ، أَوْ أُنْثَى مِنَ الْمُسْلِمِينَ.

ئیبن عومه‌ر k ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ زه‌كاتی سه‌رفیتره‌ی فه‌ڕز كرد، ڕاوییه‌كه‌ ده‌ڵێت: (پێشه‌وا) مالیك بۆی خوێندمه‌وه‌ به‌م شێوازه‌ بووه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ زه‌كاتی سه‌رفیتره‌ی فه‌ڕز كردووه‌ له‌ ڕه‌مه‌زاندا صاعێك له‌ خورما (صاعێك دوو كیلۆ و چل گرام، دوو كیلۆ و نیو بدرێت باشتره‌)، یاخود صاعێك له‌ جۆ (له‌ ڕیوایه‌تی دیكه‌ خورما و مێوژ و كه‌شك هاتوون، هه‌ر شتێك كه‌ قوتی موسوڵمانان بێت و خواردنی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ بێت، خواردنی سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ زیاتر ئه‌مانه‌ بووه‌)، له‌سه‌ر هه‌موو كه‌سێك ئازاد بێت یان كۆیله‌ش بێت (ئه‌گه‌ر خۆی پاره‌ی نه‌بوو، ده‌بێت گه‌وره‌كه‌ی بۆی ده‌ربكات)، نێر بێت، یان مێ بێت له‌ موسوڵمانان (له‌سه‌ر هه‌موویان فه‌ڕزه‌).

٢٧٩. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ: أَنَّهُ فَرَضَ صَدَقَةَ الْفِطْرِ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ، أَوْ تَمْرٍ، عَلَى الصَّغِيرِ وَالْكَبِيرِ، وَالْحُرِّ وَالْمَمْلُوكِ.

عه‌بدوڵڵا h له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌: زه‌كاتی سه‌رفیتره‌ی فه‌ڕز كردووه‌ صاعێك له‌ جۆ، یان له‌ خورما، له‌سه‌ر بچووك و گه‌وره‌،‌ له‌سه‌ر ئازاد و كۆیله‌.

٢٨٠. عَنْ نَافِعٍ قَالَ: قَالَ عَبْدُ اللَّهِ h: فَعَدَلَ النَّاسُ بَعْدُ نِصْفَ صَاعٍ مِنْ بُرٍّ، قَالَ: وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ يُعْطِي التَّمْرَ فَأُعْوِزَ أَهْلُ الْمَدِينَةِ التَّمْرَ عَامًا فَأَعْطَى الشَّعِيرَ.

نافیع ده‌ڵێت: عه‌بدوڵڵا h گوتی: خه‌ڵكی له‌دوای ئه‌وه‌ كردیانه‌ نیو صاع له‌ گه‌نم، (چونكه‌ گه‌نم باشتر بووه‌ له‌ جۆ، ئه‌وه‌ش موعاویه‌ و ئه‌وان كردیان)، گوتی: عه‌بدوڵڵای كوڕی عومه‌ریش خورمای ده‌دا، خه‌ڵكی مه‌دینه‌ ساڵێك پێویستییان به‌ خورما بوو، ئه‌و جۆی داوه‌.

بَابُ مَنْ يَجُوزُ لَهُ أَخْذُ الصَّدَقَةِ وَهُوَ غَنِيٌّ

باسی كه‌سێك ده‌وڵه‌مه‌ند بێت و بۆی دروست بێت زه‌كات وه‌ربگرێت

٢٨١. عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ h: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «لَا تَحِلُّ الصَّدَقَةُ لِغَنِيٍّ إِلَّا لِخَمْسَةٍ: لِغَازٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، أَوْ لِعَامِلٍ عَلَيْهَا، أَوْ لِغَارِمٍ، أَوْ لِرَجُلٍ اشْتَرَاهَا بِمَالِهِ، أَوْ لِرَجُلٍ كَانَ لَهُ جَارٌ مِسْكِينٌ فَتُصُدِّقَ عَلَى الْمِسْكِينِ، فَأَهْدَاهَا الْمِسْكِينُ لِلْغَنِيِّ».

عه‌تائی كوڕی یه‌سار h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «زه‌كات حه‌ڵاڵ نییه‌ بۆ ده‌وڵه‌مه‌ند جگە لە پێنج كه‌س: بۆ كه‌سێك غه‌زا بكات له‌ پێناوی خوا، بۆ فه‌رمانبه‌ری كۆكه‌ره‌وه‌ی زه‌كات، یان كه‌سێك قه‌رزداره‌ (به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ چاكسازی ده‌كات له‌ نێوان دوو كۆمه‌ڵكدا، بۆ ئه‌وه‌ی فیتنه‌یه‌ك بكوژێنێته‌وه‌، ئه‌میش پێی ده‌ده‌یت بۆ كوژاندنه‌وه‌ی فیتنه‌ و ئه‌و شه‌ڕه‌)، یان كه‌سێك صه‌ده‌قه‌یه‌ك هه‌یه‌ به ‌پاره‌ی خۆی له‌ هه‌ژاره‌كه‌ ده‌یكڕێت، یان پیاوێك هاوسێیه‌كی هه‌ژاری هه‌یه‌ خێر به‌ هه‌ژاره‌كه‌ ده‌كرێت، هه‌ژاره‌كه‌ش به‌ دیاری‌ ده‌یداته‌ هاوسێ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كه‌ی».

بَابُ كَمْ يُعْطَى الرَّجُلُ الْوَاحِدُ مِنَ الزَّكَاةِ

باسی ئەندازەی ئەو زه‌كاتەی ده‌درێت به‌ یه‌ك كه‌س

٢٨٢. عَنْ بُشَيْرِ بْنِ يَسَارٍ h: زَعَمَ أَنَّ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ يُقَالُ لَهُ: سَهْلُ بْنُ أَبِي حَثْمَةَ، أَخْبَرَهُ: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ وَدَاهُ بِمِائَةٍ مِنْ إِبِلِ الصَّدَقَةِ - يَعْنِي - دِيَةَ الْأَنْصَارِيِّ الَّذِي قُتِلَ بِخَيْبَرَ.

به‌شیری كوڕی یه‌سار ده‌گێڕێته‌وه‌: كابرایه‌كی ئه‌نصاڕی كه‌ ناوی سه‌هلی كوڕی ئه‌بو حه‌سمه‌یه‌ پێی ڕاگه‌یاندووه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ سه‌د حوشتری پێ داوه‌ (له‌ حوشتری زه‌كات) وه‌كوو خوێنی ئه‌و ئه‌نصارییه‌ی كه‌ له‌ خه‌یبه‌ردا كوژراوه‌.

بَابُ كَرَاهِيَةِ الْمَسْأَلَةِ

باسی ناپه‌سندی داواكردن

٢٨٣. عَنْ ثَوْبَانَ h - قَالَ: وَكَانَ ثَوْبَانُ مَوْلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ - قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنْ يَكْفُلُ لِي أَنْ لَا يَسْأَلَ النَّاسَ شَيْئًا، وَأَتَكَفَّلُ لَهُ بِالْجَنَّةِ؟»، فَقَالَ ثَوْبَانُ: أَنَا، فَكَانَ لَا يَسْأَلُ أَحَدًا شَيْئًا.

سه‌وبان h - (ڕاوی) ده‌ڵێت: سه‌وبان كه‌ خزمه‌تكاری پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ بووه‌-، گوتی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «كێ زه‌مانه‌تی ئه‌وه‌م بۆ ده‌كات كه‌ داوای هیچ شتێك له‌ خه‌ڵكی نه‌كات، من زه‌مانی به‌هه‌شتی بۆ ده‌كه‌م؟»، سه‌وبان h گوتی: من ئه‌ی پێغه‌مبه‌ر ﷺ (تا ده‌مرم داوای هیچ شتێك له‌ خه‌ڵكی ناكه‌م)، بۆیه‌ (تا مرد) داوای هیچ شتێكی له‌ خه‌ڵكی نه‌ده‌كرد.

بَابُ عَطِيَّةِ مَنْ سَأَلَ بِاللَّهِ

باسی پێدان (ی یارمه‌تی) له‌به‌ر خاتری ناوی خوا

٢٨٤. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنِ اسْتَعَاذَ بِاللَّهِ فَأَعِيذُوهُ، وَمَنْ سَأَلَ بِاللَّهِ فَأَعْطُوهُ، وَمَنْ دَعَاكُمْ فَأَجِيبُوهُ، وَمَنْ صَنَعَ إِلَيْكُمْ مَعْرُوفًا فَكَافِئُوهُ، فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا مَا تُكَافِئُونَهُ، فَادْعُوا لَهُ حَتَّى تَرَوْا أَنَّكُمْ قَدْ كَافَأْتُمُوهُ».

عه‌بدوڵڵای كوڕی عومه‌ر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر كه‌سێك په‌نای پێ گرتن به ‌خوا، په‌نای بده‌ن، هه‌ر كه‌سێكیش گوتی: له‌به‌ر خوا ئه‌و شته‌م پێ ببه‌خشه،‌ پێی ببه‌خشه‌، هه‌ر كه‌سێك داوه‌تی كردن، وه‌ڵامی بده‌نه‌وه‌، هه‌ر كه‌سێك چاكه‌ی له‌گه‌ڵدا كردن، پاداشتی بده‌نه‌وه‌ به ‌چاكه‌، ئه‌گه‌ر نه‌تانبوو پاداشتی بده‌نه‌وه‌ وه‌كوو خۆی، دوعای بۆ بكه‌ن، تا وا ده‌بینن پاداشتان داوه‌ته‌وه».

بَابُ أَجْرِ الْخَازِنِ

باسی پاداشتی ئه‌و كه‌سه‌ی له‌سه‌ر خه‌زێنه ‌و به‌یتولمالی موسوڵمانانه‌

٢٨٥. عَنْ أَبِي مُوسَى h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِنَّ الْخَازِنَ الْأَمِينَ الَّذِي يُعْطِي مَا أُمِرَ بِهِ كَامِلًا مُوَفَّرًا، طَيِّبَةً بِهِ نَفْسُهُ، حَتَّى يَدْفَعَهُ إِلَى الَّذِي أُمِرَ لَهُ بِهِ أَحَدُ الْمُتَصَدِّقَيْنِ».

ئه‌بو مووسا h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر به‌یتولماله‌ (و فه‌رمانبه‌ری ده‌وڵه‌ته)‌، به‌ڵام موسوڵمانه ‌و ئه‌مینه ‌و چۆنی فه‌رمان پێ كراوه‌، به‌م شێوازه‌ هه‌مووی ده‌به‌خشێت، هیچی لێ كه‌م ناكاته‌وه ‌و‌ لە دڵی ده‌رده‌چێت و ڕه‌زیلی ناكات، بۆڵه‌بۆڵ ناكات به‌سه‌ریدا تا ده‌یداته‌ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ فه‌رمان كراوه‌ بیداته‌ ده‌ستی، ئه‌میش یه‌كێكه‌ له‌و كه‌سانه‌ی كه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ خێری كردبێت».

بَابٌ فِي صِلَةِ الرَّحِمِ

باسێك دەرباره‌ی په‌یوه‌ندیی خزمایه‌تی

٢٨٦. عَنِ الْحَسَنِ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَيْسَ الْوَاصِلُ بِالْمُكَافِئِ، وَلَكِنْ هُوَ الَّذِي إِذَا قُطِعَتْ رَحِمُهُ وَصَلَهَا».

حه‌سه‌ن h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «گەیاندنی په‌یوه‌ندیی خزمایه‌تی بە‌ بەرانبەر نییە (ئه‌و هات تۆش بچیت بۆ لای)، به‌ڵام ئه‌وه‌یە‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك سه‌ردانی نه‌كرا، ئەو سه‌ردانی بكات».

بَابٌ فِي الشُّحِّ

باسێك ده‌رباره‌ی چرووكی

٢٨٧. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو k قَالَ: خَطَبَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، فَقَالَ: «إِيَّاكُمْ وَالشُّحَّ، فَإِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِالشُّحِّ، أَمَرَهُمْ بِالْبُخْلِ فَبَخِلُوا، وَأَمَرَهُمْ بِالْقَطِيعَةِ فَقَطَعُوا، وَأَمَرَهُمْ بِالْفُجُورِ فَفَجَرُوا».

عه‌بدوڵڵای كوڕی عه‌مر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ وتاری دا و فه‌رمووی: «(ئه‌ی خه‌ڵكینه‌) ئاگادارتان ده‌كه‌مه‌وه‌ له‌ چرووكی، ئوممه‌تانی پێش ئێوه‌ به‌هۆی ‌ڕه‌زیلی له‌ناو چوون، ئه‌م ڕه‌زیلییه‌ فه‌رمانی پێ كردن به ‌ڕه‌زیلی و چرووكی ئه‌مانیش ڕه‌زیل بوون، فه‌رمانی پێ كردن به ‌پچڕاندنی په‌یوه‌ندیی خزمایه‌تی پچڕاندیان،‌ فه‌رمانی پێ كردن به‌ خراپی و‌ خراپه‌یان كرد (یان گوتراوه‌: به‌ درۆ، واته‌: درۆیان كرد)».

٢٨٨. عن أَسْمَاءِ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ k قَالَتْ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا لِي شَيْءٌ إِلَّا مَا أَدْخَلَ عَلَيَّ الزُّبَيْرُ بَيْتَهُ، أَفَأُعْطِي مِنْهُ؟ قَالَ: «أَعْطِي، وَلَا تُوكِي، فَيُوكَى عَلَيْكِ».

ئه‌سمائی كچی ئه‌بو به‌كر k ده‌ڵێت: گوتم: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، من هیچ شتێكی خۆمم نییه‌ بۆ به‌خشین جگه‌ له‌و شته‌ نه‌بێت كه‌ زوبه‌یر بۆم دێنێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌، ئایا له‌و ماڵه‌ ببه‌خشم؟ فه‌رمووی: «لێی ببه‌خشه‌ و له‌ كیسه‌ و تووره‌كه‌ی مه‌كه‌ و سه‌ره‌كه‌ی ببه‌ستیت، چونكه‌ خواش له‌ تۆی ده‌گرێته‌وه‌».

🖍   تێبینی:

(الإیكاء): واته‌: ده‌ستگرتنه‌وه‌ و ده‌ستنوقاندن و نه‌به‌خشین.