كِتَابُ الصَّوْمِ

په‌رتووكی ڕۆژوو

بَابُ الشَّهْرِ يَكُونُ تِسْعًا وَعِشْرِينَ

باسی مانگی كۆچی (جار وایه‌ سییه‌) جاری وایه‌ بیست و نۆیه‌

٣٥٧. عَنِ ابْنِ عُمَرَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِنَّا أُمَّةٌ أُمِّيَّةٌ لَا نَكْتُبُ، وَلَا نَحْسُبُ، الشَّهْرُ هَكَذَا وَهَكَذَا وَهَكَذَا»، وَخَنَسَ سُلَيْمَانُ أُصْبُعَهُ فِي الثَّالِثَةِ، يَعْنِي تِسْعًا وَعِشْرِينَ وَثَلَاثِينَ.

ئیبن عومه‌ر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئێمه‌ی عه‌ره‌ب نه‌ته‌وه‌یه‌كی نه‌خوێنده‌وارین(‌1)، نووسین و حيساب نازانین، مانگ ئاوا و ئاوا و ئاوایه‌، (سێ جار ده‌سته‌كانی نوقاند، واتا: ده‌ و ده‌ و ده‌ ده‌كاته‌ سی)»، (لە ڕاوی كە سولەیمانە) له‌ سێیه‌م جاردا جارێكی ديكه‌یان په‌نجه‌ گه‌وره‌كه‌ی خه‌واند، واتە: مانگ هه‌یه‌ بیست و نۆیه‌.

🖍   تێبینی:

  (1) له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێشتر كتێبی ئاسمانییان بۆ دانه‌به‌زیوه‌ به‌شێوازێكی گشتی خه‌ڵكی نه‌خوێنده‌وار بووه‌، هه‌ر چه‌نده‌ كه‌مێكیان تیادا بووه‌ خوێنده‌وار بوونه.

٣٥٨. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «الشَّهْرُ تِسْعٌ وَعِشْرُونَ، فَلَا تَصُومُوا حَتَّى تَرَوْهُ، وَلَا تُفْطِرُوا حَتَّى تَرَوْهُ، فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَاقْدُرُوا لَهُ ثَلَاثِينَ».

ئیبن عومه‌ر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «مانگ بیست و نۆیه‌، به‌ڕۆژوو مه‌بن تا مانگ نه‌بینن (مانگی یه‌كشه‌وه‌ی ڕه‌مه‌زان)، وه‌ مه‌یكه‌ن به ‌جه‌ژن تا مانگ (ی یه‌كشه‌وه‌ی شه‌وال) نه‌بینن، ئه‌گه‌ر هه‌ور بوو (مانگ دیار نه‌بوو)، ئه‌وه‌ (شه‌عبان) سی بگرن یان ڕه‌مه‌زان سی بگرن».

٣٥٩. عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ h قَالَ: لَمَا صُمْنَا مَعَ النَّبِيِّ ﷺ تِسْعًا وَعِشْرِينَ أَكْثَرَ مِمَّا صُمْنَا مَعَهُ ثَلَاثِينَ.

ئیبن مه‌سعوود h ده‌ڵێت: زۆربه‌ی ئه‌و مانگانه‌ی له‌گه‌ڵ پێغه‌مبه‌ر ﷺ به‌ڕۆژوو ده‌بووین زیاتر بیست و نۆ بووه‌ نه‌ك سی .

🖍   تێبینی:

(مانگی كۆچی زۆربه‌ی بیست و نۆیه‌)

٣٦٠. عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ، عَنْ أَبِيهِ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «شَهْرَا عِيدٍ لَا يَنْقُصَانِ رَمَضَانُ، وَذُو الْحِجَّةِ».

عه‌بدوڕڕه‌حمانی كوڕی ئه‌بو به‌كڕه‌، له‌ باوكیه‌وه‌ h له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ردوو مانگه‌كه‌ی جه‌ژن كه‌م ناكه‌ن، مانگی جه‌ژن مانگی ڕه‌مه‌زانه‌ كه‌ دوای ئه‌وه‌ مانگی شه‌وال دێت و جه‌ژنی ڕه‌مه‌زانه‌، مانگی زیلحیججه‌یه‌ (كه‌ جه‌ژنی قوربانی تیادایه)».

🖍   تێبینی:

‌ به ‌مانگی ڕه‌مه‌زان گوتراوه‌: مانگی جه‌ژن، له‌به‌ر نزیكیی له‌ جه‌ژنه‌وه‌،‌ كۆتا ڕۆژی ڕه‌مه‌زان بۆ شه‌وه‌كه‌ی مانگی یه‌كشه‌وه‌ی شه‌وال ده‌بینرێت و جه‌ژنه‌، بۆیه‌ پێی ده‌گوترێت ئه‌م دوو مانگه‌ی جه‌ژن كه‌م ناكه‌ن، واته‌: له‌ پاداشتدا كه‌م ناكه‌ن، یاخود گوتراوه‌: ئه‌گه‌ر یه‌كێكیان بیست و نۆ بێت، ئه‌وی دیكه‌ سی ده‌بێت، به‌ڵكوو مه‌به‌ستی كرده‌وه‌یه، واته‌: كرده‌وه‌ی چاك له‌ مانگی ڕه‌مه‌زان و له‌ مانگی زیلحیججه‌دا پاداشتیان یه‌كجار زۆره‌ و كه‌م ناكات، ئه‌م دوو مانگه‌ دوو مانگی زۆر پیرۆزن كه‌ مانگی ڕه‌مه‌زان و زیلحیججه‌یه‌.

بَابٌ: إِذَا أُغْمِيَ الشَّهْرُ

باسێك: ئه‌گه‌ر مانگی یه‌كشه‌وه‌ی شه‌عبان به‌هۆی هه‌ور دیار نەبوو‌

٣٦١. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَتَحَفَّظُ مِنْ شَعْبَانَ مَا لَا يَتَحَفَّظُ مِنْ غَيْرِهِ، ثُمَّ يَصُومُ لِرُؤْيَةِ رَمَضَانَ، فَإِنْ غُمَّ عَلَيْهِ عَدَّ ثَلَاثِينَ يَوْمًا ثُمَّ صَامَ.

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ئه‌وه‌نده‌ی پارێزگاری ده‌كرد له‌ ژماردنی ڕۆژه‌كانی شه‌عباندا ئه‌وه‌نده‌‌ پارێزگاری نه‌ده‌كرد له‌ مانگه‌كانی دیكه‌دا، پاشان مانگی (یه‌كشه‌وه‌ی ڕه‌مه‌زانی) ببینیایه‌ به‌ڕۆژوو ده‌بوو، ئه‌گه‌ر هه‌ور بووایه‌ شه‌عبانی ده‌كرد به‌ سی ڕۆژ و دوای ئه‌وه‌ به‌ڕۆژوو ده‌بوو.

٣٦٢. عَنْ حُذَيْفَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا تُقَدِّمُوا الشَّهْرَ حَتَّى تَرَوُا الْهِلَالَ، أَوْ تُكْمِلُوا الْعِدَّةَ، ثُمَّ صُومُوا حَتَّى تَرَوُا الْهِلَالَ، أَوْ تُكْمِلُوا الْعِدَّةَ».

حوزه‌یفه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئێوه‌ پێش مانگ به‌ڕۆژوو مه‌بن په‌له‌ مه‌كه‌ن تا مانگ ده‌بینن، (یان مانگی یه‌كشه‌وه‌ ده‌بینن) یان سی پڕ ده‌گرن (ئه‌وه‌ له‌ شه‌عباندا كه‌ مانگت بینی ئینجا به‌ڕۆژوو ده‌بیت، مانگت نه‌بینی شه‌عبان سی پڕ ده‌كه‌یت)، پاشان به‌ڕۆژوو بن تا مانگ ده‌بینن، یاخود ژماره‌كه‌ ته‌واو ده‌كه‌ن (بۆ ڕه‌مه‌زانیش هه‌ر وایه‌)».

بَابُ مَنْ قَالَ: فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَصُومُوا ثَلَاثِينَ

باسی ئه‌وه‌ی دەڵێت: ئه‌گه‌ر هه‌ور بوو ئێوە سی (ڕۆژ) به‌ڕۆژوو بن

٣٦٣. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا تُقَدِّمُوا الشَّهْرَ بِصِيَامِ يَوْمٍ، وَلَا يَوْمَيْنِ إِلَّا أَنْ يَكُونَ شَيْءٌ يَصُومُهُ أَحَدُكُمْ، وَلَا تَصُومُوا حَتَّى تَرَوْهُ، ثُمَّ صُومُوا حَتَّى تَرَوْهُ، فَإِنْ حَالَ دُونَهُ غَمَامَةٌ، فَأَتِمُّوا الْعِدَّةَ ثَلَاثِينَ، ثُمَّ أَفْطِرُوا وَالشَّهْرُ تِسْعٌ وَعِشْرُونَ».

ئیبن عه‌بباس k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «پێش ڕه‌مه‌زان به ‌ڕۆژێك یان دوو ڕۆژ به‌ڕۆژوو مه‌بن، جگە لە یه‌كێك كە ڕۆژووی نه‌زری له‌سه‌ره‌، به‌ڕۆژوو مه‌بن تا مانگی یه‌كشه‌وه‌ (ی ڕه‌مه‌زان) ده‌بینن، پاشان به‌ڕۆژوو بن (تا له‌و سه‌ره‌وه‌) مانگی یه‌كشه‌وه (‌ی شه‌وال) ده‌بینن، ئه‌گه‌ر هه‌ور به‌ری مانگی گرتبوو، ڕه‌مه‌زان بكه‌ن به‌ سی، پاشان بیكه‌ن به‌ جه‌ژن،‌ جاری واش هه‌یه‌ مانگ بیست و نۆیه‌».

بَابٌ فِيمَنْ يَصِلُ شَعْبَانَ بِرَمَضَانَ

باسێك دەربارەی كه‌سێك هەموو شه‌عبان به‌ڕۆژوو ده‌بێت و ده‌یگه‌یه‌نێت به‌ ڕه‌مه‌زان

٣٦٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «لَا تُقَدِّمُوا صَوْمَ رَمَضَانَ بِيَوْمٍ، وَلَا يَوْمَيْنِ، إِلَّا أَنْ يَكُونَ صَوْمٌ يَصُومُهُ رَجُلٌ، فَلْيَصُمْ ذَلِكَ الصَّوْمَ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h‌ له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ‌دەگێڕێتەوە كه‌ فه‌رموویەتی: «ڕۆژێك یان دوو ڕۆژ پێش ڕه‌مه‌زان به‌ڕۆژوو مه‌بن، مه‌گه‌ر هاتوو كه‌سێك عاده‌تی وایه‌ به‌ڕۆژوو ده‌بێت (یان نەزرێكی لەسەرە)، ئه‌وه‌ ئاساییه‌ ئه‌گه‌ر به‌ڕۆژوو بێت».

بَابٌ فِي شَهَادَةِ الْوَاحِدِ عَلَى رُؤْيَةِ هِلَالِ رَمَضَانَ

باسێك ده‌رباره‌ی شایه‌تیدانی یه‌ك كه‌س له‌سه‌ر بینینی مانگی نوێ (ی یه‌كشه‌وه‌ی) ڕه‌مه‌زان

٣٦٥. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k قَالَ: تَرَائِي النَّاسُ الْهِلَالَ، فَأَخْبَرْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ، أَنِّي رَأَيْتُهُ فَصَامَهُ، وَأَمَرَ النَّاسَ بِصِيَامِهِ.

ئیبن عومه‌ر k ده‌ڵێت: خه‌ڵكی بۆ مانگی یه‌كشه‌وه‌یان ده‌ڕوانی (بۆی ده‌گه‌ڕان و چاودێرییان ده‌كرد)، منیش هه‌واڵم به‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ دا كه‌ من بینیومه‌، ئه‌ویش خۆی به‌ڕۆژوو بوو، هه‌روه‌ها فه‌رمانیشی به‌ خه‌ڵك كرد كه‌ به‌ڕۆژوو بن.

بَابٌ فِي تَوْكِيدِ السُّحُورِ

باسێك ده‌رباره‌ی جه‌ختكردنه‌وه‌ له‌سه‌ر پارشێوكردن

٣٦٦. عَنْ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِنَّ فَصْلَ مَا بَيْنَ صِيَامِنَا وَصِيَامِ أَهْلِ الْكِتَابِ أَكْلَةُ السَّحَرِ».

عه‌مری كوڕی عاص h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «جیاوازی نێوان ڕۆژووی ئێمه‌ و ڕۆژووی خاوەن كتێبەكان خواردنی پارشێوه‌».

٣٦٧. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «نِعْمَ سَحُورُ الْمُؤْمِنِ التَّمْرُ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ دەگێڕێتەوە‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: «باشترین خواردنێك كه‌ بڕوادار له‌ پارشێودا بیخوات خورمایه‌».

بَابُ وَقْتِ السُّحُورِ

باسی كاتی پارشێوكردن

٣٦٨. عَنْ قَيْسِ بْنِ طَلْقٍ، عَنْ أَبِيهِ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «كُلُوا وَاشْرَبُوا، وَلَا يَهِيدَنَّكُمُ السَّاطِعُ الْمُصْعِدُ، فَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَعْتَرِضَ لَكُمُ الْأَحْمَرُ».

قه‌یسی كوڕی ته‌لق، له‌ باوكییه‌وه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌،‌ گوتوویه‌تی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «بخۆن و بخۆنه‌وه‌، با ئه‌و ڕووناكییه‌ی كه‌ به‌رز ده‌بێته‌وه‌، ڕێگریتان نه‌كات له‌ خواردن و خواردنه‌وه‌، بخۆن و بخۆنه‌وه‌ تا سووراییه‌كه به‌ باری پانیدا‌ ده‌رده‌كه‌وێت».

بَابٌ فِي الرَّجُلِ يَسْمَعُ النِّدَاءَ وَالْإِنَاءُ عَلَى يَدِهِ

باسێك دەربارەی ئەو كە‌سەی گوێی له‌ بانگ دەبێت و قاپی‌ به‌ده‌سته‌وەیه

٣٦٩. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِذَا سَمِعَ أَحَدُكُمُ النِّدَاءَ وَالْإِنَاءُ عَلَى يَدِهِ، فَلَا يَضَعْهُ حَتَّى يَقْضِيَ حَاجَتَهُ مِنْهُ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌گه‌ر یه‌كێكتان‌ گوێی له‌ بانگی به‌یانی بوو (بانگی دووه‌م)،‌ قاپه‌كه‌ به‌ده‌ستیه‌وه‌ بوو، با داینه‌نێت تا پێویستی خۆی جێبه‌جێ ده‌كات».

بَابُ مَا يُسْتَحَبُّ مِنْ تَعْجِيلِ الْفِطْرِ

باسی ئه‌وه‌ی كه‌ سوننه‌ته‌ به‌په‌له‌ و له‌ كاتی خۆیدا ڕۆژوو بشكێنرێت

٣٧٠. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ h يَقُولُ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يُفْطِرُ عَلَى رُطَبَاتٍ قَبْلَ أَنْ يُصَلِّيَ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ رُطَبَاتٌ، فَعَلَى تَمَرَاتٍ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ حَسَا حَسَوَاتٍ مِنْ مَاءٍ.

ئه‌نه‌سی كوڕی مالیك h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ڕۆژووی ده‌شكاند به‌ چه‌ند ده‌نكه‌ خورمایه‌كی ته‌ڕ، پێش ئه‌وه‌ی نوێژی شێوان بكات، ئه‌گه‌ر خورما ته‌ڕه‌كه‌ نه‌بووایه‌ به‌ هه‌ر جۆره‌ خورمایه‌كی دیكه‌ بووایه‌ ڕۆژووی ده‌شكاند، ئه‌گه‌ر نه‌بووایه‌ سێ قوم ئاوی ده‌خوارده‌وه‌.

بَابُ الْفِطْرِ قَبْلَ غُرُوبِ الشَّمْسِ

باسی ڕۆژووشكاندن پێش خۆرئاوابوون

٣٧١. عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ k قَالَتْ: أَفْطَرْنَا يَوْمًا فِي رَمَضَانَ فِي غَيْمٍ، فِي عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ، ثُمَّ طَلَعَتِ الشَّمْسُ، قَالَ أَبُو أُسَامَةَ: قُلْتُ لِهِشَامٍ: أُمِرُوا بِالْقَضَاءِ، قَالَ: وَبُدٌّ مِنْ ذَلِكَ.

ئه‌سمائی كچی ئه‌بو به‌كر k ده‌ڵێت: ڕۆژێكیان له‌ مانگی ڕه‌مه‌زان هه‌ور بوو له‌سه‌رده‌می پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ، ڕۆژوومان شكاند وامان زانی خۆر ئاوا بووه‌، پاشان كه‌ هه‌وره‌كه‌ لاچوو خۆر ده‌ركه‌وت، ئه‌بو ئوسامه‌ ده‌ڵێت: به‌ هیشامم گوت: ئایا فه‌رمانیان پێ كرا به‌ قه‌زاكردنه‌وه‌ی ئه‌و ڕۆژه‌؟ گوتی: هه‌ر ده‌بێت ئه‌و شته‌ بكه‌ن.

بَابٌ فِي الْوِصَالِ

باسێك ده‌رباره‌ی به‌ڕۆژووبوون به‌بێ پچڕاندن (ڕۆژ و شەو)

٣٧٢. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ نَهَى عَنِ الوِصَالِ، قَالُوا: فَإِنَّكَ تُوَاصِلُ يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ: «إِنِّي لَسْتُ كَهَيْئَتِكُمْ إِنِّي أُطْعَمُ وَأُسْقَى».

ئیبن عومه‌ر k ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ڕێگریی كردووه‌ له‌ هاوه‌ڵان ڕۆژوو بگه‌یه‌نن به‌یه‌كدی و نه‌یشكێنن، گوتیان: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ئه‌وه‌تا خۆت ویصال ده‌كه‌یت؟ فه‌رمووی: «من وه‌كوو ئێوه‌ نیم، من خواردن و خواردنه‌وه‌م پێ ده‌درێت».

بَابُ الْغِيبَةِ لِلصَّائِمِ

باسی غه‌یبه‌تكردن بۆ كه‌سی ڕۆژووه‌وان

٣٧٣. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ، وَالْعَمَلَ بِهِ، فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ».،

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر كه‌سێك واز له‌ درۆ و كرداری خراپ نه‌هێنێت، ئه‌وه‌ خوا پێویستیی به‌وه‌ نییه‌ ئه‌و واز له‌ خواردن و خواردنه‌وه‌ی خۆی بێنێت».

٣٧٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «الصِّيَامُ جُنَّةٌ إِذَا كَانَ أَحَدُكُمْ صَائِمًا فَلَا يَرْفُثْ، وَلَا يَجْهَلْ، فَإِنْ امْرُؤٌ قَاتَلَهُ، أَوْ شَاتَمَهُ، فَلْيَقُلْ: إِنِّي صَائِمٌ، إِنِّي صَائِمٌ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ڕۆژوو قه‌ڵغانه، ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ ئێوه‌ به‌ڕۆژوو بوو با قسه‌ی بێمانا و پووچ نه‌كات، با نه‌زانی و نه‌فامیش نه‌كات، ئه‌گه‌ر كه‌سێكیش شه‌ڕی له‌گه‌ڵدا كرد، یان جوێنی پێ دا، با بڵێت: من به‌ڕۆژووم، من به‌ڕۆژووم».

بَابُ الصَّائِمِ يَسْتَقِيءُ عَامِدًا

باسی كه‌سی ڕۆژووگر به‌ئه‌نقه‌ست خۆی بڕشێنێته‌وه

٣٧٥. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنْ ذَرَعَهُ قَيْءٌ، وَهُوَ صَائِمٌ، فَلَيْسَ عَلَيْهِ قَضَاءٌ، وَإِنْ اسْتَقَاءَ فَلْيَقْضِ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر كه‌سێك به‌ڕۆژوو بێت و ڕشانه‌وه‌ زۆری بۆ هێنا و ڕشایه‌وه،‌ قه‌زاكردنه‌وه‌ی له‌سه‌ر نییه‌، به‌ڵام كه‌سێك خۆی خۆی بڕشێنێته‌وه،‌ پێویستە ڕۆژووه‌كە‌ بگێڕێته‌وه‌».

بَابُ الْقُبْلَةِ لِلصَّائِمِ

باسی ماچكردن بۆ ڕۆژووه‌وان

٣٧٦. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: يُقَبِّلُ وَهُوَ صَائِمٌ وَيُبَاشِرُ وَهُوَ صَائِمٌ، وَلَكِنَّهُ كَانَ أَمْلَكَ لِإِرْبِهِ.

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ماچی خێزانه‌كانی ده‌كرد لە كاتێكدا‌ ئه‌و به‌ڕۆژوو بوو،‌ لێیان نزیك ده‌بووه‌وه‌ به‌ڕۆژووش بوو، به‌ڵام پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ له‌ هه‌موو كەس زیاتر خۆی ده‌گرت.

بَابُ مَنْ أَكَلَ نَاسِيًا

باسی كه‌سێك (ڕۆژووگر) له‌بیری چوو‌ شتی خوارد

٣٧٧. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ ﷺ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّي أَكَلْتُ وَشَرِبْتُ نَاسِيًا، وَأَنَا صَائِمٌ؟ فَقَالَ: «اللَّهُ أَطْعَمَكَ وَسَقَاكَ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پیاوێك هاته‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر ﷺ، گوتی: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا من خواردنم خوارد و خواردنه‌وه‌م خواردۆته‌وه‌ له‌بیرم كردووه ‌و به‌ڕۆژووش بوومه‌ (ئایا ڕۆژووه‌كه‌م شكاوه‌)؟ فه‌رمووی: «خوا خواردن و خواردنه‌وه‌ی به ‌تۆ به‌خشیوه».

بَابُ تَأْخِيرِ قَضَاءِ رَمَضَانَ

باسی دواخستنی گێڕانه‌وه‌ی مانگی ڕه‌مه‌زان

٣٧٨. عَنْ عَائِشَةَ i تَقُولُ: إِنْ كَانَ لَيَكُونُ عَلَيَّ الصَّوْمُ مِنْ رَمَضَانَ، فَمَا أَسْتَطِيعُ أَنْ أَقْضِيَهُ حَتَّى يَأْتِيَ شَعْبَانُ.

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: ڕۆژووی مانگی ڕه‌مه‌زانم له‌سه‌ر بوو (قه‌رزدار ده‌بووم به‌هۆی حەیزه‌وه)‌، نه‌مده‌توانی بیگێڕمه‌وه‌ هەتا دەگەیشتمەوە مانگی شه‌عبان.

بَابٌ فِيمَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ

باسێك دەربارەی ئەو كەسەی‌ مردووە و ڕۆژوو قەرزدار بووە

٣٧٩. عَنْ عَائِشَةَ i: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْهِ صِيَامٌ صَامَ عَنْهُ وَلِيُّهُ»، قَالَ أَبُو دَاوُدَ: «هَذَا فِي النَّذْرِ وَهُوَ قَوْلُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ».

عائیشه‌ i ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر كه‌سێك بمرێت و ڕۆژووی له‌سه‌ر بێت (قه‌رزدار بێت)، كه‌سوكاری ڕۆژووه‌كه‌ی له‌جیاتی ده‌گرنه‌وه»، ئه‌بو داود ده‌ڵێت: ئه‌مه‌ ڕۆژووی نه‌زره‌، ئه‌مه‌ وته‌ی ئه‌حمه‌دی كوڕی حه‌نبه‌لیشه‌.

بَابُ الصَّوْمِ فِي السَّفَرِ

باسی به‌ڕۆژووبوون له‌ سه‌فه‌ردا

٣٨٠. عَنْ عَائِشَةَ i: أَنَّ حَمْزَةَ الْأَسْلَمِيَّ، سَأَلَ النَّبِيَّ ﷺ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّي رَجُلٌ أَسْرُدُ الصَّوْمَ أَفَأَصُومُ فِي السَّفَرِ؟ قَالَ: «صُمْ إِنْ شِئْتَ، وَأَفْطِرْ إِنْ شِئْتَ».

عائیشه‌ i ده‌گێڕێته‌وه‌: حه‌مزه‌ی ئه‌سله‌می h پرسیاری كرد له‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ گوتی: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، من پیاوێكم به‌رده‌وام به‌ڕۆژوو ده‌بم، ڕۆژووه‌كانم یه‌ك له‌دوای یه‌كه،‌ ئایا له‌ گەشتدا هه‌ر به‌ڕۆژوو بم؟ فه‌رمووی: «ویستت به‌ڕۆژوو به‌، نەتویست به‌ڕۆژوو مه‌به‌».

بَابُ اخْتِيَارِ الْفِطْرِ

باسی هه‌ڵبژاردنی به‌ڕۆژوونه‌بوون له‌ گەشتدا

٣٨١. عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ k: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ، رَأَى رَجُلًا يُظَلَّلُ عَلَيْهِ، وَالزِّحَامُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: «لَيْسَ مِنَ الْبِرِّ الصِّيَامُ فِي السَّفَرِ».

جابیری كوڕی عه‌بدوڵڵا k ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ له‌ گه‌شتدا پیاوێكی بینی‌ سێبه‌ری بۆ كراوه ‌و قه‌ره‌باڵه‌غی له‌سه‌ره‌، فه‌رمووی: «له‌ گه‌شتدا به‌ڕۆژووبوون لە چاكەكاریی نییه».

بَابٌ فِي صَوْمِ الْعِيدَيْنِ

باسێك دەربارەی به‌ڕۆژووبوون له‌ جه‌ژنەكان

٣٨٢. عَنْ أَبِي عُبَيْدٍ قَالَ: شَهِدْتُ الْعِيدَ مَعَ عُمَرَ h فَبَدَأَ بِالصَّلَاةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ نَهَى عَنْ صِيَامِ هَذَيْنِ الْيَوْمَيْنِ، أَمَّا يَوْمُ الْأَضْحَى فَتَأْكُلُونَ مِنْ لَحْمِ نُسُكِكُمْ، وَأَمَّا يَوْمُ الْفِطْرِ فَفِطْرُكُمْ مِنْ صِيَامِكُمْ.

ئه‌بو عوبه‌ید ده‌ڵێت: له‌گه‌ڵ عومه‌ر h ئاماده‌ی نوێژی جه‌ژن بووم، یه‌كه‌مجار نوێژه‌كه‌ی كرد، پاشان وتاری دا (وه‌ك پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ)، پاشان گوتی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ قه‌ده‌غه‌ی به‌ڕۆژووبوونی ئه‌م دوو ڕۆژه‌ی كردووه‌، ڕۆژی جه‌ژنی قوربان، ئێوه‌ قوربانی ده‌كه‌ن و له‌ قوربانییه‌كه‌ی خۆتان ده‌خۆن، جه‌ژنی ڕه‌مه‌زانیش بۆیه‌ جه‌ژنه،‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێوه‌ ڕۆژووی ڕه‌مه‌زانتان شكاندووه‌ (نابێت تێیاندا به‌ڕۆژوو بن).

بَابُ النَّهْيِ أَنْ يُخَصَّ يَوْمُ الْجُمُعَةِ بِصَوْمٍ

باسی ناپەسندی تایبەتكردنی ڕۆژی هه‌ینی به ‌ڕۆژووگرتن

٣٨٣. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا يَصُمْ أَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، إِلَّا أَنْ يَصُومَ قَبْلَهُ بِيَوْمٍ أَوْ بَعْدَهُ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هیچ یه‌كێكتان (به‌ته‌نها) له‌ ڕۆژی هه‌ینیدا به‌ڕۆژوو نه‌بێت، مه‌گه‌ر ڕۆژێك پێشی یاخود ڕۆژێك پاشی به‌ڕۆژوو بێت».

بَابٌ فِي صَوْمِ الْمُحَرَّمِ

باسێك دەربارەی به‌ڕۆژووبوون له‌ مانگی موحه‌ڕڕه‌مدا

٣٨٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «أَفْضَلُ الصِّيَامِ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ الْمُحَرَّمُ، وَإِنَّ أَفْضَلَ الصَّلَاةِ بَعْدَ الْمَفْرُوضَةِ صَلَاةٌ مِنَ اللَّيْلِ»، لَمْ يَقُلْ قُتَيْبَةُ: «شَهْرٌ»، قَالَ: «رَمَضَانُ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «باشترین ڕۆژوو له‌دوای مانگی ڕه‌مه‌زان مانگی خوایه‌ كه‌ مانگی موحه‌ڕڕه‌مه‌(‌1)، باشترین نوێژیش له‌دوای نوێژه‌ فه‌ڕزه‌كان شه‌ونوێژه‌». قوته‌یبه‌ نه‌یگوتووه‌: «مانگ»، ته‌نها گوتوویه‌تی: «له‌دوای ڕه‌مه‌زان (نه‌ك له دوای مانگی ڕه‌مه‌زان، واته‌: وشه‌ی مانگی نه‌هێناوه‌)».

🖍   تێبینی:

(1)   له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌گوترێت: ناوی مانگه‌كانی دیكه‌ هه‌مووی له‌پێش ئیسلامدا ناو نراوه‌، ته‌نها مانگی موحه‌ڕڕه‌م له‌ ئیسلامدا ناو نراوه‌ به‌ موحه‌ڕڕه‌م، كه‌ پێیان ده‌گوت: صه‌فه‌ری دووه‌م، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ گۆڕی بۆ موحه‌ڕ‌ڕه‌م، بۆیه‌ پێی ده‌گوترێت: مانگی خوا، ئه‌گه‌رنا مانگه‌كانی دیكه‌ هه‌مووی مانگی خوایه‌، به‌ڵام ئه‌مه‌ له‌ ئیسلامدا ناو نراوه.

٣٨٥. عَنْ عُثْمَان ابْنِ حَكِيمٍ قَالَ: سَأَلْتُ سَعِيدَ بْنَ جُبَيْرٍ عَنْ صِيَامِ رَجَبٍ، فَقَالَ: أَخْبَرَنِي ابْنُ عَبَّاسٍ k: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ كَانَ يَصُومُ حَتَّى نَقُولَ لَا يُفْطِرُ، وَيُفْطِرُ حَتَّى نَقُولَ لَا يَصُومُ.

عوسمانی كوڕی حه‌كیم ده‌ڵێت: پرسیارم له‌ سه‌عیدی كوڕی جوبه‌یر كرد ده‌رباره‌ی به‌ڕۆژووبوون له‌ مانگی ڕه‌جه‌ب، گوتی: ئیبن عه‌بباس k هه‌واڵی پێ داوم پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ به‌ڕۆژوو بووه،‌ تا ده‌مانگوت ئیدی ڕۆژوو ناشكێنێت، ڕۆژووی ده‌شكاند، تا ده‌مانگوت ئیدی به‌ڕۆژوو نابێت.

بَابٌ فِي صَوْمِ شَعْبَانَ

باسێك دەربارەی به‌ڕۆژووبوون له‌ مانگی شه‌عباندا

٣٨٦. عَنْ عَائِشَةَ i تَقُولُ: كَانَ أَحَبَّ الشُّهُورِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ أَنْ يَصُومَهُ: شَعْبَانُ، ثُمَّ يَصِلُهُ بِرَمَضَانَ.

‌عائیشه‌ i ده‌ڵێت: خۆشه‌ویستترین مانگ لای پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ كه‌ تێیدا به‌ڕۆژوو بێت مانگی شه‌عبان بووه‌، پاشان ده‌یگه‌یاند به‌ ڕه‌مه‌زان.

بَابٌ فِي صَوْمِ سِتَّةِ أَيَّامٍ مِنْ شَوَّالٍ

باسێك دەربارەی ‌ڕۆژووگرتنی شه‌ش ڕۆژ له‌ شه‌وال

٣٨٧. عَنْ أَبِي أَيُّوبَ h صَاحِبِ النَّبِيِّ ﷺ عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «مَنْ صَامَ رَمَضَانَ، ثُمَّ أَتْبَعَهُ بِسِتٍّ مِنْ شَوَّالٍ، فَكَأَنَّمَا صَامَ الدَّهْرَ».

ئه‌بو ئه‌ییووب h هاوه‌ڵی پێغه‌مبه‌ر ﷺ له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ‌دەگێڕێتەوە كه‌ فه‌رموویەتی: «هه‌ر كه‌سێك مانگی ڕه‌مه‌زان به‌ڕۆژوو بێت، پاشان شه‌ش ڕۆژ له‌ شه‌وال به‌دوایدا به‌ڕۆژوو بێت، وه‌ك ئه‌وه وایه‌‌ ساڵ دوازده‌ی مانگ به‌ڕۆژوو بووبێت».

بَابٌ فِي صَوْمِ الِاثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ

باسێك دەربارەی ‌ڕۆژووگرتنی دووشه‌ممه‌ و پێنجشه‌ممان

٣٨٨. عَنْ مَوْلَى أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ h: أَنَّهُ انْطَلَقَ مَعَ أُسَامَةَ إِلَى وَادِي الْقُرَى فِي طَلَبِ مَالٍ لَهُ، فَكَانَ يَصُومُ يَوْمَ الِاثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ، فَقَالَ لَهُ مَوْلَاهُ: لِمَ تَصُومُ يَوْمَ الِاثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ، وَأَنْتَ شَيْخٌ كَبِيرٌ؟، فَقَالَ: إِنَّ نَبِيَّ اللَّهِ ﷺ كَانَ يَصُومُ يَوْمَ الِاثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ، وَسُئِلَ عَنْ ذَلِكَ، فَقَالَ: «إِنَّ أَعْمَالَ الْعِبَادِ تُعْرَضُ يَوْمَ الِاثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ».

خزمه‌تكارى ئوسامه‌ی كوڕی زه‌ید h ده‌گێڕێته‌وه‌: له‌گه‌ڵ ئوسامه‌ی كوڕی زه‌یددا هاتووه‌ بۆ وادیلقوڕا (شوێنێكه‌ له‌ نێوان مه‌دینه‌ و شامدا)، به‌دوای ماڵێكی خۆیدا گه‌ڕاوه‌، (ئوسامه‌ی كوڕی زه‌ید) دووشه‌ممان و پێنجشه‌ممان به‌ڕۆژوو ده‌بوو، خزمه‌تكاره‌كه‌ی پێی گوت: تۆ پیاوێكی به‌ساڵاچووی، بۆ دووشه‌ممان و پێنجشه‌ممان به‌ڕۆژوو ده‌بیت؟ گوتی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ دووشه‌ممان و پێنجشه‌ممان به‌ڕۆژوو ده‌بوو، پرسیاریان لێ كرد له‌و باره‌وه‌، فه‌رمووی: «كرده‌وه‌ی مرۆڤ دووشه‌ممان و پێنجشه‌ممان به‌رز ده‌بێته‌وه‌».

بَابٌ فِي صَوْمِ الْعَشْرِ

باسێك دەربارەی ڕۆژووگرتنی ده‌ ڕۆژی سه‌ره‌تای مانگی زیلحیججه‌

٣٨٩. عَنْ بَعْضِ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَصُومُ تِسْعَ ذِي الْحِجَّةِ، وَيَوْمَ عَاشُورَاءَ، وَثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ، أَوَّلَ اثْنَيْنِ مِنَ الشَّهْرِ وَالْخَمِيسَ.

له‌ یه‌كێك له‌ خێزانه‌كانی پێغه‌مبه‌رەوە‌ ﷺ ده‌گێڕدرێتەوە، گوتوویه‌تی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ نۆیه‌م ڕۆژی مانگی زیلحیججه‌ به‌ڕۆژوو ده‌بوو، ڕۆژی عاشووڕاش به‌ڕۆژوو ده‌بوو، سێ ڕۆژیش له‌ هه‌موو مانگێدا به‌ڕۆژوو ده‌بوو، یه‌كه‌م دووشه‌ممه‌ له‌ مانگدا له‌گه‌ڵ پێنجشه‌ممه‌.

٣٩٠. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَا مِنْ أَيَّامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهَا أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ الْأَيَّامِ». يَعْنِي أَيَّامَ الْعَشْرِ، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَلَا الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؟ قَالَ: «وَلَا الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، إِلَّا رَجُلٌ خَرَجَ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ، فَلَمْ يَرْجِعْ مِنْ ذَلِكَ بِشَيْءٍ».

ئیبن عه‌بباس k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هیچ ڕۆژانێك نییه‌ كرده‌وه‌ی چاك تیایاندا خۆشه‌ویستتر بێت لای خوا‌ له‌م ڕۆژانه‌دا»، واته‌: ده‌ ڕۆژی سه‌ره‌تای مانگی زیلحیججه‌، گوتیان: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ته‌نانه‌ت جیهادكردنیش له‌پێناو خوا؟ فه‌رمووی: «نه‌خێر ته‌نانه‌ت جیهادكردنیش له‌پێناو خوا، مه‌گه‌ر پیاوێك بە خۆی و بە ماڵەكەی ده‌رچووه‌ بۆ جیهادكردن، نه‌ خۆی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ نه‌ ماڵی ده‌گه‌ڕێته‌وه».

بَابٌ فِي صَوْمِ الثَّلَاثِ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ

باسێك دەربارەی ‌ڕۆژووگرتنی سێ ڕۆژ له‌ هه‌موو مانگێكدا

٣٩١. عَنْ ابْنِ مِلْحَانَ الْقَيْسِيِّ عَنْ أَبِيهِ h قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يَأْمُرُنَا أَنْ نَصُومَ الْبِيضَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ، وَأَرْبَعَ عَشْرَةَ، وَخَمْسَ عَشْرَةَ، قَالَ: وَقَالَ: «هُنَّ كَهَيْئَةِ الدَّهْرِ».

ئیبن میلحانی قه‌یسی له‌ باوكییه‌وه‌ h ده‌گێرێته‌وه‌، گوتوویه‌تی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رمانی پێ ده‌كردین سێ ڕۆژی ڕۆژه‌ سپییه‌كان به‌ڕۆژوو بین: سێزده‌ و چوارده‌ و پازده‌،‌ فه‌رمووی: «ڕۆژووگرتنی ئەو سێ ڕۆژە وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ ساڵ دوازده‌ی مانگ به‌ڕۆژوو بووبیت».

بَابٌ فِي الصَّائِمِ يُدْعَى إِلَى وَلِيمَةٍ

باسێك ده‌رباره‌ی ئەوەی كە ‌ڕۆژووگر‌ بانگ ده‌كرێت بۆ خواردنی هاوسەرگیری

٣٩٢. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِذَا دُعِيَ أَحَدُكُمْ فَلْيُجِبْ، فَإِنْ كَانَ مُفْطِرًا فَلْيَطْعَمْ، وَإِنْ كَانَ صَائِمًا فَلْيُصَلِّ»، قَالَ هِشَامٌ: وَالصَّلَاةُ: الدُّعَاءُ.

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ ئێوه‌ بانگهێشت كرا بۆ وه‌لیمه،‌ با وه‌ڵام بداته‌وه‌، ئه‌گه‌ر به‌ڕۆژوو نه‌بوو با خواردنه‌كه‌ بخوات، ئه‌گه‌ر به‌ڕۆژووش بوو با دوعایان بۆ بكات‌». هیشام ده‌ڵێت: (الصلاة)، واته‌: دوعا و پاڕانه‌وه.

بَابُ الِاعْتِكَافِ

باسی ئیعتیكاف (له‌ مزگه‌وتدا)

٣٩٣. عَنْ عَائِشَةَ i: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ كَانَ يَعْتَكِفُ الْعَشْرَ الْأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ حَتَّى قَبَضَهُ اللَّهُ، ثُمَّ اعْتَكَفَ أَزْوَاجُهُ مِنْ بَعْدِهِ.

عائیشه‌ i ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ ده‌ شه‌وی كۆتایی (شه‌و و ڕۆژه‌كه‌ی) له‌ مانگی ڕه‌مه‌زان ئیعتیكافی ده‌كرد و له‌ مزگه‌وتدا ده‌مایه‌وه،‌ تا خوا بردیه‌وه‌ بۆ لای خۆی، له‌دوای خۆی خێزانه‌كانی ئیعتیكافیان كرد.

🖍   تێبینی:

(الِاعْتِكَاف): له‌ زماندا: مانه‌وه‌ و پابه‌ندبوونه‌ به‌ شوێنێكه‌وه‌.

بَابُ الْمُعْتَكِفِ يَدْخُلُ الْبَيْتَ لِحَاجَتِهِ

باسی ئه‌و كه‌سه‌ی له‌ ئیعتیكافه‌ و‌ دروسته‌ بچێته‌وه‌ ماڵه‌وه‌ بۆ پێویستیی خۆی

٣٩٤. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ إِذَا اعْتَكَفَ يُدْنِي إِلَيَّ رَأْسَهُ فَأُرَجِّلُهُ، وَكَانَ لَا يَدْخُلُ الْبَيْتَ إِلَّا لِحَاجَةِ الْإِنْسَانِ.

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ئه‌گه‌ر ئیعتیكافی بكردایه‌ سه‌ری ده‌هێنایه‌ ژووره‌وه‌(‌1) پرچیم بۆ شانه‌ ده‌كرد، پێغه‌مبه‌ر ﷺ نه‌ده‌هاته‌ ژووره‌وه‌ ته‌نها بۆ پێویستیی مرۆڤ نه‌بێت (وه‌كوو ده‌ستنوێژگرتنه‌وه‌).

🖍   تێبینی:

  (1) ده‌رگای ژووره‌كه‌ی عائیشه‌ هه‌ر له‌نێو مزگه‌وته‌كه‌دا بووه‌، سه‌ری ده‌كرده‌ ژووره‌وه‌ و سه‌ری لێم نزیك ده‌كرده‌وه.