كِتَابُ اللِّبَاسِ

په‌رتووكی به‌رگ و پۆشاك

بَابُ مَا يَقُولُ إِذَا لَبِسَ ثَوْباً جَدِيداً

باسی ئه‌وه‌ی دەگوترێت لە كاتی پۆشینی پۆشاكی نوێ

٦٨١. عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ h قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: إِذَا اسْتَجَدَّ ثَوْبًا سَمَّاهُ بِاسْمِهِ إِمَّا قَمِيصًا، أَوْ عِمَامَةً ثُمَّ يَقُولُ: «اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ أَنْتَ كَسَوْتَنِيهِ أَسْأَلُكَ مِنْ خَيْرِهِ وَخَيْرِ مَا صُنِعَ لَهُ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهِ، وَشَرِّ مَا صُنِعَ لَهُ».

ئه‌بو سه‌عیدی خودری h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ پۆشاكێكی تازه‌ی له‌به‌ر بكردایه‌ به‌ناوی خۆیه‌وه‌ ناوی ده‌هێنا، جا كراس بووایه‌ یان مێزه‌ر بووایه ناوی ده‌هێنا،‌ پاشان ده‌یفه‌رموو: «سوپاس و ستاییش بۆ تۆ خوایه‌ ئه‌م پۆشاكه‌ تۆ پێت به‌خشیم و تۆ پۆشته‌ت كردم، خوایه‌ داوای خێر و چاكه‌ی ئه‌م پۆشاكه‌ت لێ ده‌كه‌م (ناوی ده‌هێنا)،‌ ئه‌و خێر و چاكه‌یه‌‌ش كه‌ بۆی دروست كراوه، په‌ناشت پێ ده‌گرم له‌ شه‌ڕ و خراپه‌ی ئه‌و پۆشاكه‌، ئه‌و شه‌ڕ و خراپه‌یه‌ش كه‌ بۆی دروست كراوه‌».

بَابُ مَا جَاءَ فِي الْقَمِيصِ

باسی ئه‌وه‌ی هاتووه‌ ده‌رباره‌ی كراس

٦٨٢. عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ i قَالَتْ: كَانَ أَحَبُّ الثِّيَابِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ الْقَمِيصَ.

ئوم سه‌له‌مه‌ i ده‌ڵێت: خۆشه‌ویستترین پۆشاك لای پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ كراس بوو‌.

بَابٌ فِي لُبْسِ الشُّهْرَةِ

باسێك ده‌رباره‌ی لەبەركردنی پۆشاكی ناوبانگده‌ركردن

٦٨٣. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ».

ئیبن عومه‌ر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر كه‌سێك خۆی بچوێنێت به ‌هه‌ر قه‌ومێك، ئه‌وه‌ له‌وان ئه‌ژمار ده‌كرێت».

بَابُ لِبَاسِ الْغَلِيظِ

باسی له‌به‌ركردنی پۆشاكی ئه‌ستوور

٦٨٤. عَنْ أَبِي بُرْدَةَ h قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى عَائِشَةَ i، فَأَخْرَجَتْ إِلَيْنَا إِزَارًا غَلِيظًا مِمَّا يُصْنَعُ بِالْيَمَنِ وَكِسَاءً مِنَ الَّتِي يُسَمُّونَهَا الْمُلَبَّدَةَ فَأَقْسَمَتْ بِاللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قُبِضَ فِي هَذَيْنِ الثَّوْبَيْنِ.

ئه‌بو بوڕده‌ h ده‌ڵێت: چووم بۆ لای عائیشه‌ i، پۆشاكێكی ئه‌ستووری ده‌رهێنا لەوانەی له‌ یه‌مه‌ن دروست ‌كرابوو،‌ پۆشاكێكیش بوو كه‌ موله‌ببه‌ده‌یان پێ ده‌گوت (واتە: پینه‌كراو‌)، سوێندی خوارد به‌ خوا،‌ كە پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ له‌م دوو پۆشاكه‌دا گیانی سپارد و كۆچی دوایی كرد.

بَابٌ فِي لُبْسِ الْحَرِيرِ لِعُذْرٍ

باسێك ده‌رباره‌ی له‌به‌ركردنی پۆشاكی ئاوریشم بەهۆی نەخۆشییەوە

٦٨٥. عَنْ أَنَسٍ h قَالَ: رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ لِعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ، وَلِلزُّبَيْرِ بْنِ الْعَوَّامِ فِي قُمُصِ الْحَرِيرِ فِي السَّفَرِ مِنْ حِكَّةٍ كَانَتْ بِهِمَا.

ئه‌نه‌س h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ مۆڵه‌تی دا به‌ عه‌بدوڕڕه‌حمانی كوڕی عه‌وف و زوبه‌یری كوڕی عه‌ووام كه‌ كراسی ئاوریشم بپۆشن له‌ سه‌فه‌ردا، بەهۆی ئەوەی لاشەیان ده‌خورا (خروویه‌ك له‌ لاشەیاندا پەیدا‌ بوو، ئاوریشمیش نه‌رمه‌، ئه‌م خرووه‌ ناهێڵێت، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ له‌به‌ر ئه‌م حاڵه‌ته‌ ڕێگای پێ دان بیپۆشن).

بَابٌ فِي الْحَرِيرِ لِلنِّسَاءِ

باسێك ده‌رباره‌ی ئاوریشم بۆ ئافره‌تان (حه‌ڵاڵه)‌

٦٨٦. عَن عَلِيّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ h يَقُولُ: إِنَّ نَبِيَّ اللَّهِ ﷺ أَخَذَ حَرِيرًا فَجَعَلَهُ فِي يَمِينِهِ، وَأَخَذَ ذَهَبًا فَجَعَلَهُ فِي شِمَالِهِ ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ هَذَيْنِ حَرَامٌ عَلَى ذُكُورِ أُمَّتِي».

عه‌لی كوڕی ئه‌بو تالیب h دەڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ پارچه‌یه‌ك ئاوریشمی به‌ ده‌ستی ڕاستی گرت و‌ ئاڵتوونێكیشی به‌ ده‌ستی چه‌پی گرت، پاشان فه‌رمووی: «ئه‌م دووانه‌ حه‌رامن بۆ پیاوانی ئوممه‌ته‌كه‌م».

بَابٌ فِي الْبَيَاضِ

باسێك ده‌رباره‌ی پۆشاكی سپی

٦٨٧. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ «الْبَسُوا مِنْ ثِيَابِكُمُ الْبَيَاضَ، فَإِنَّهَا مِنْ خَيْرِ ثِيَابِكُمْ، وَكَفِّنُوا فِيهَا مَوْتَاكُمْ، وَإِنَّ خَيْرَ أَكْحَالِكُمُ الْإِثْمِدُ: يَجْلُو الْبَصَرَ، وَيُنْبِتُ الشَّعْرَ».

ئیبن عه‌بباس k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «له‌نێو ڕه‌نگه‌كاندا پۆشاكی سپی له‌به‌ر بكه‌ن، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باشترین پۆشاكه‌ و پاكه،‌ مردووه‌كانیشتان به‌ پۆشاكی سپی كفن بكه‌ن،‌ باشترین ئه‌وه‌ی كه‌ چاوی پێ بڕێژن كله‌ (ئیسمید: كلێكه‌ له‌ وڵاتی حیجاز، له‌ ئه‌صفه‌هان باشترین جۆری هه‌یه‌)، چاو به‌هێز ده‌كات و ڕووناكی چاو به‌هێز ده‌كات، برژا‌نگیش ده‌ڕوێنێته‌وه‌».

٦٨٨. عَنْ أَبِي الْأَحْوَصِ، عَنْ أَبِيهِ h قَالَ: أَتَيْتُ النَّبِيَّ ﷺ فِي ثَوْبٍ دُونٍ، فَقَالَ: «أَلَكَ مَالٌ؟»، قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: «مِنْ أَيِّ الْمَالِ؟»، قَالَ: قَدْ آتَانِي اللَّهُ مِنَ الإِبِلِ، وَالْغَنَمِ، وَالْخَيْلِ، وَالرَّقِيقِ، قَالَ: «فَإِذَا آتَاكَ اللَّهُ مَالًا فَلْيُرَ أَثَرُ نِعْمَةِ اللَّهِ عَلَيْكَ، وَكَرَامَتِهِ».

ئه‌بولئه‌حوه‌ص، له‌ باوكییه‌وه‌ h دەگێڕێتەوە، گوتوویه‌تی: هاتمه‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر ﷺ به‌ پۆشاكێكی هەرزان و كه‌مبایەخەوە‌ (لەو كاته‌دا ده‌وڵه‌مه‌ند بووم)، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رمووی: «ماڵ و سامانت هه‌یه‌؟»، گوتی: به‌ڵێ، فه‌رمووی: «چیت هه‌یه‌؟»، گوتی: خوا‌ وشتر و مه‌ڕ و بزن و مایین و ئه‌سپ و كۆیله‌ و خزمه‌تكاریشی پێ داوم، فه‌رمووی: «ئه‌گه‌ر خوا‌ ماڵێكی پێ به‌خشیت، ئه‌وه‌ با شوێنه‌واری نیعمه‌ت و ڕێزەكەی به سەر‌تەوه‌ ببینرێت».

بَابٌ فِي الْخُضْرَةِ

باسێك ده‌رباره‌ی‌ ڕه‌نگی سه‌وز

٦٨٩. عَنْ أَبِي رِمْثَةَ h قَالَ: انْطَلَقْتُ مَعَ أَبِي نَحْوَ النَّبِيِّ ﷺ: فَرَأَيْتُ عَلَيْهِ بُرْدَيْنِ أَخْضَرَيْنِ.

ئه‌بو ریمسه‌ h ده‌ڵێت: له‌گه‌ڵ باوكمدا چووین بۆ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر ﷺ، بینیم (پێغه‌مبه‌ر ﷺ) دوو پارچه‌ پۆشاكی سه‌وزی پۆشیبوون‌.

بَابٌ فِي الْعَمَائِمِ

باسێك ده‌رباره‌ى مێزه‌رەكان

٦٩٠. عَنْ جَابِرٍ h: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ دَخَلَ عَامَ الْفَتْحِ مَكَّةَ وَعَلَيْهِ عِمَامَةٌ سَوْدَاءُ.

جابیر h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ساڵی فه‌تحی مه‌ككه‌، هاته‌ نێو مه‌ككه‌وه‌ مێزه‌رێكی ڕه‌شی له‌سه‌ردا بوو.

٦٩١. عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَمْرِو بْنِ حُرَيْثٍ، عَنْ أَبِيهِ h قَالَ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ ﷺ عَلَى الْمِنْبَرِ، وَعَلَيْهِ عِمَامَةٌ سَوْدَاءُ قَدْ أَرْخَى طَرَفَهَا بَيْنَ كَتِفَيْهِ.

جه‌عفه‌ری كوڕی عه‌مری كوڕی حوڕه‌یس، له‌ باوكییه‌وه‌ h دەگێڕێتەوە، گوتوویەتی: پێغه‌مبه‌رم ﷺ بینی له‌سه‌ر مینبه‌ر، مێزەرێكی ڕه‌شی به‌سه‌ره‌وه‌ بوو، لایه‌كه‌شی شۆڕ كردبووه‌ خواره‌وه‌ به‌ نێوانی هه‌ردوو شانیدا.

بَابُ مَا جَاءَ فِي إِسْبَالِ الْإِزَارِ

باسی ئه‌وه‌ی هاتووه‌ ده‌رباره‌ی درێژكردنەوەی پۆشاك

٦٩٢. عَنْ ابْنِ عُمَرَ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنْ جَرَّ ثَوْبَهُ خُيَلَاءَ لَمْ يَنْظُرِ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»، فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ h: إِنَّ أَحَدَ جَانِبَيْ إِزَارِي يَسْتَرْخِي، إِنِّي لَأَتَعَاهَدُ ذَلِكَ مِنْهُ، قَالَ: «لَسْتَ مِمَّنْ يَفْعَلُهُ خُيَلَاءَ».

ئیبن عومه‌ر k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تى: «هه‌ر كه‌سێك بۆ لووتبه‌رزی شه‌رواڵه‌كه‌ی شۆڕ بكاته‌وه،‌ له‌ ڕۆژی قیامه‌ت خوا‌ ته‌ماشای ناكات»، ئه‌بو به‌كر h گوتی: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا لایه‌كى شه‌رواڵه‌كه‌م شۆڕ ده‌بێته‌وه‌ (له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌بو به‌كر پیاوێكی لاواز بووه‌)، منیش چاودێری ده‌كه‌م و هه‌ڵیده‌كێشم، فه‌رمووی: «تۆ له‌و كه‌سانه‌ نیت كه‌ بۆ لووتبه‌رزیت بێت‌».

بَابُ مَا جَاءَ فِي الْكِبْرِ

باسی ئه‌وه‌ی هاتووه‌ دەر‌باره‌ی‌ لووتبه‌رزی

٦٩٣. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ كِبْرٍ، وَلَا يَدْخُلُ النَّارَ مَنْ كَانَ فِي قَلْبِهِ مِثْقَالُ خَرْدَلَةٍ مِنْ إِيمَانٍ».

عه‌بدوڵڵا h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تى: «هەر كەسێك تۆزقالێك لووتبه‌رزی له‌ دڵیدا هەبێت‌ ناچێته‌ به‌هه‌شته‌وه،‌ (هەتا سزای خۆی وه‌رده‌گرێت)، هەر كەسێكیش تۆزقالێك بڕوا و ئیمان له‌ دڵیدا هەبێت ناچێته‌ دۆزه‌خه‌وه‌».

٦٩٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h: أَنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِيَّ ﷺ: وَكَانَ رَجُلًا جَمِيلًا، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّي رَجُلٌ حُبِّبَ إِلَيَّ الْجَمَالُ، وَأُعْطِيتُ مِنْهُ مَا تَرَى، حَتَّى مَا أُحِبُّ أَنْ يَفُوقَنِي أَحَدٌ، إِمَّا قَالَ: بِشِرَاكِ نَعْلِي، وَإِمَّا قَالَ: بِشِسْعِ نَعْلِي، أَفَمِنَ الْكِبْرِ ذَلِكَ؟ قَالَ: «لَا، وَلَكِنَّ الْكِبْرَ مَنْ بَطِرَ الْحَقَّ، وَغَمَطَ النَّاسَ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌: پیاوێك هاته‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ر ﷺ، پیاوێكی زۆر جوان بوو، گوتی: ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا من پیاوێكم زۆر حه‌زم به‌ جوانی دێت، جه‌نابیشت ده‌بینی كه‌ جوانیم پێ به‌خشراوه‌، (به‌ جۆرێك پێمخۆشه‌ و حه‌ز به‌ جوانی ده‌كه‌م كه‌) حه‌ز ناكه‌م هیچ كه‌سێك له‌ سه‌رووی منه‌وه‌ بێت، گوتی: ته‌نانه‌ت نامه‌وێت په‌تی نه‌عله‌كانیشی له‌ هیی من جوانتر بێت، جا ئایا ئه‌وه‌ خۆبه‌زلزانینه‌؟ فه‌رمووی: «نه‌خێر، به‌ڵام خۆبه‌زلزانین ئه‌وه‌یه‌ هه‌ق وەرنەگریت‌ و خه‌ڵكیش به‌كه‌م و سووك سەیر بكەیت».

بَابٌ فِي لِبَاسِ النِّسَاءِ

باسێك ده‌رباره‌ی پۆشاكی ئافره‌تان

٦٩٥. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k عَنِ النَّبِيِّ ﷺ: أَنَّهُ لَعَنَ الْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ، وَالْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ.

ئیبن عه‌بباس k له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌: نه‌فره‌تی كردووه‌ له‌و ئافره‌تانه‌ی كه‌ خۆیان ده‌چوێنن به ‌پیاوان،‌ نه‌فره‌تی كردووه‌ له‌و پیاوانه‌ی كه‌ خۆیان ده‌چوێنن به ‌ئافره‌تان.

بَابٌ فِيمَا تُبْدِي الْمَرْأَةُ مِنْ زِينَتِهَا

باسێك ده‌رباره‌ی ئه‌وه‌ی ئاخۆ ئافره‌ت بۆی هه‌یه‌ چه‌نده‌ی له‌ جوانییه‌كه‌ی به‌ده‌ره‌وه‌ بێت؟

٦٩٦. عَنْ عَائِشَةَ i: أَنَّ أَسْمَاءَ بِنْتَ أَبِي بَكْرٍ، دَخَلَتْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَعَلَيْهَا ثِيَابٌ رِقَاقٌ، فَأَعْرَضَ عَنْهَا رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، وَقَالَ: «يَا أَسْمَاءُ، إِنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا بَلَغَتِ الْمَحِيضَ لَمْ تَصْلُحْ أَنْ يُرَى مِنْهَا إِلَّا هَذَا وَهَذَا»، وَأَشَارَ إِلَى وَجْهِهِ وَكَفَّيْهِ.

عائیشه‌ i ده‌گێڕێته‌وه‌: ئه‌سمائی كچی ئه‌بو به‌كر k (خوشكی عائیشه‌)، هات بۆ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ پۆشاكێكی ته‌نكی له‌به‌ردا بوو، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ پشتی تێ كرد، فه‌رمووی: «ئه‌ی ئه‌سماء، گه‌ر ئافره‌ت كه‌وته‌ حەیزەوه‌ (یانی: باڵغ بوو)، ئیدی دروست نییه‌ هیچ شوێنێكی ببینرێت، جگە لە ئێره‌ و ئێره‌»، ئاماژه‌ی بۆ ڕوخسار و ده‌ستی كرد.

بَابٌ فِي قَوْلِهِ: {وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ} النور: 31

باسێك ده‌رباره‌ی فه‌رمایشتى خوا: به‌ ئافره‌تانی بڕوادار بڵێ چاویان بپۆشن سه‌یری پیاوانی نامه‌حڕه‌م نه‌كه‌ن

٦٩٧. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k: ﴿ وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ ﴾ النور: 31، الْآيَةَ، فَنُسِخَ، وَاسْتَثْنَى مِنْ ذَلِكَ: ﴿ وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا ﴾ النور: 60، الْآيَةَ.

ئیبن عه‌بباس k ده‌رباره‌ی ئه‌م ئایه‌ته:‌ ﴿ وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ ﴾، ده‌ڵێت: نه‌سخ بۆته‌وه‌ و ئه‌مه‌ جیا كراوه‌ته‌وه:‌ ﴿ وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا ﴾، واته‌: ئه‌و ئافره‌تانه‌ی كه‌ له‌به‌ر پیرى، یان له‌ حەیز‌ بوونه‌ته‌وه‌، له‌ منداڵبوون بوونه‌ته‌وه‌ له‌به‌ر گه‌وره‌ییان ئومێدی هاوسه‌رگیرییان نییه‌.

🖍   تێبینی:

ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ به‌ڵگه‌شه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌وا چه‌مكی (النسخ) له‌لای هاوه‌ڵان به‌ مانای (تخصیص العام)، یان (تقیید المطلق) هاتووه‌.

بَابٌ فِي الإِنْتِعَالِ

باسێك ده‌رباره‌ی پێڵاو له‌پێكردن

٦٩٨. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ يُحِبُّ التَّيَمُّنَ مَا اسْتَطَاعَ فِي شَأْنِهِ كُلِّهِ، فِي طُهُورِهِ وَتَرَجُّلِهِ، وَنَعْلِهِ.

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ پێیخۆش بووه‌ چه‌نده‌ی له‌ توانایدا بووایه‌ لای ڕاست پێش بخات له‌ هه‌موو كاروبارێكی، له‌ ده‌ستنوێژ شوشتن و پرچ شانه‌كردن و نه‌عل له‌پێكردن (و سیواككردنی).

بَابٌ فِي الصُّوَرِ

باسێك ده‌رباره‌ی وێنه (و وێنەكێشان)‌

٦٩٩. عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِيِّ، عَنْ أَبِي طَلْحَةَ الْأَنْصَارِيِّ h قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقُولُ: «لَا تَدْخُلُ الْمَلَائِكَةُ بَيْتًا فِيهِ كَلْبٌ، وَلَا تِمْثَالٌ»، وَقَالَ: انْطَلِقْ بِنَا إِلَى أُمِّ الْمُؤْمِنِينَ عَائِشَةَ نَسْأَلْهَا عَنْ ذَلِكَ، فَانْطَلَقْنَا، فَقُلْنَا: يَا أُمَّ الْمُؤْمِنِينَ، إِنَّ أَبَا طَلْحَةَ حَدَّثَنَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ بِكَذَا، وَكَذَا، فَهَلْ سَمِعْتِ النَّبِيَّ ﷺ يَذْكُرُ ذَلِكَ؟ قَالَتْ: لَا، وَلَكِنْ سَأُحَدِّثُكُمْ بِمَا رَأَيْتُهُ فَعَلَ، خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ فِي بَعْضِ مَغَازِيهِ، وَكُنْتُ أَتَحَيَّنُ قُفُولَهُ، فَأَخَذْتُ نَمَطًا كَانَ لَنَا، فَسَتَرْتُهُ عَلَى الْعَرَضِ، فَلَمَّا جَاءَ اسْتَقْبَلْتُهُ، فَقُلْتُ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ، الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَعَزَّكَ وَأَكْرَمَكَ، فَنَظَرَ إِلَى الْبَيْتِ فَرَأَى النَّمَطَ، فَلَمْ يَرُدَّ عَلَيَّ شَيْئًا، وَرَأَيْتُ الْكَرَاهِيَةَ فِي وَجْهِهِ، فَأَتَى النَّمَطَ حَتَّى هَتَكَهُ، ثُمَّ قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ لَمْ يَأْمُرْنَا فِيمَا رَزَقَنَا أَنْ نَكْسُوَ الْحِجَارَةَ وَاللَّبِنَ». قَالَتْ: فَقَطَعْتُهُ وَجَعَلْتُهُ وِسَادَتَيْنِ، وَحَشَوْتُهُمَا لِيفًا، فَلَمْ يُنْكِرْ ذَلِكَ عَلَيَّ.

زەیدی كوڕی خالیدی جوهەنی له‌ ئه‌بو ته‌ڵحه‌ی ئه‌نصاری h گوتی: گوێم له‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ بوو ده‌یفه‌رموو: «فریشته‌ ناچێته‌ ماڵێك سه‌گ و په‌یكه‌ری تێدابێت»، گوتی: با بڕۆین بۆلای دایكی بڕواداران عائیشه‌ i ده‌رباره‌ی ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ پرسیاری لێ بكه‌ین، چووین بۆ لای گوتمان: ئه‌ی دایكی بڕواداران ئه‌بو ته‌لحه‌ ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌مان له‌ پێغه‌مبه‌ری خواوه‌ ﷺ ئاوا و ئاوا بۆ ده‌گێڕێته‌وه،‌ ئایا تۆ شتی وات له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ بیستووه‌؟ گوتی: نه‌خێر، به‌ڵام شتێكتان بۆ باس دەكەم‌ خۆم بینیومه‌ له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ده‌رچوو بۆ یه‌كێك له‌ غه‌زاكانی و‌ منیش چاوه‌ڕێی گه‌ڕانه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ بووم، ڕاخه‌رێكی ناسك و ته‌نكمان هه‌بوو هێنام به‌سه‌ر ئه‌و دارڕایه‌ڵه‌م دادا، كه‌ هاته‌وه‌ پێشوازیم لێ كرد گوتم: سڵاوی خوات لێ بێت ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا، سوپاس بۆ خوا‌ كە سه‌ری خستی و ڕێزی گرتی، ئەویش سه‌یری ماڵەكەی كرد و ئه‌و په‌رده‌یه‌ی بینی، وه‌ڵامی نه‌دامه‌وه‌، پێناخۆشبوونم به‌ نێوچاوانیدا بینی، هات په‌رده‌كه‌ی لابرد و دڕاندی، پاشان فه‌رمووی: خوا‌ ئه‌و شته‌ی‌ به‌ ئێمه‌ی به‌خشیوه‌ فه‌رمانی پێ نه‌كردووین پۆشاك بۆ دار و به‌رد بكه‌ین، ده‌ڵێت: منیش پارچه‌ پارچه‌م كرد، كردمه‌ دوو ڕاخه‌ر، پووشی دارخورمام كرده‌ نێوی وه‌كوو ڕاخه‌ر به‌كارم هێنا، ئه‌وكاته‌ نكووڵی نه‌كرد.

٧٠٠. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k قَالَ: حَدَّثَتْنِي مَيْمُونَةُ i، زَوْجُ النَّبِيِّ ﷺ، أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «إِنَّ جِبْرِيلَ  كَانَ وَعَدَنِي أَنْ يَلْقَانِي اللَّيْلَةَ، فَلَمْ يَلْقَنِي»، ثُمَّ وَقَعَ فِي نَفْسِهِ جَرْوُ كَلْبٍ تَحْتَ بِسَاطٍ لَنَا، فَأَمَرَ بِهِ فَأُخْرِجَ، ثُمَّ أَخَذَ بِيَدِهِ مَاءً فَنَضَحَ بِهِ مَكَانَهُ، فَلَمَّا لَقِيَهُ جِبْرِيلُ  قَالَ: إِنَّا لَا نَدْخُلُ بَيْتًا فِيهِ كَلْبٌ وَلَا صُورَةٌ.

ئیبن عه‌بباس k ده‌ڵێت: مه‌یموونه‌ i خێزانی پێغه‌مبه‌ر ﷺ پێی ڕاگه‌یاندم پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رمووی: «جیبریل علیە السلام به‌ڵێنی دا ئه‌مشه‌و بێت بۆ لام، به‌ڵام نه‌هات و ‌یه‌كدیمان نەبینی»، دوایی دڵی پێغه‌مبه‌ر ﷺ هه‌ستی كرد كه‌ توتكه‌ سه‌گێكی بچووك له‌ژێر ڕاخه‌رێكدایه،‌ بۆیه‌ جیبریل علیە السلام نه‌هاتووه‌، بۆیه‌ فه‌رمانی كرد ده‌ركرا، دوایی به ‌ده‌ستیشی ئه‌و شوێنه‌ی ئاوپڕژێن كرد، ئینجا به‌ جیبریل علیە السلام گه‌یشت، فه‌رمووی: ئێمه‌ ناچینه‌ ماڵێكه‌وه‌ كه‌ سه‌گ یان وێنه‌ی تێدا بێت.

🖍   تێبینی:

ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی شوێنێك سه‌گی لێ بخه‌وێت، به‌ ئاوپڕژێن خاوێن ده‌بێته‌وه‌، وێنەكەش وەك زانایان باسیان كردووە زیاتر مەبەست پێی پەیكەری بت و صەنەم پیاوچاكانی پێشووە كە دوای خۆیان وەك پەرستراو مامەڵەیان لەگەڵ دەكرا.

٧٠١. عَنْ أَبي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «أَتَانِي جِبْرِيلُ ، فَقَالَ لِي: أَتَيْتُكَ الْبَارِحَةَ فَلَمْ يَمْنَعْنِي أَنْ أَكُونَ دَخَلْتُ إِلَّا أَنَّهُ كَانَ عَلَى الْبَابِ تَمَاثِيلُ، وَكَانَ فِي الْبَيْتِ قِرَامُ سِتْرٍ فِيهِ تَمَاثِيلُ، وَكَانَ فِي الْبَيْتِ كَلْبٌ، فَمُرْ بِرَأْسِ التِّمْثَالِ الَّذِي فِي الْبَيْتِ يُقْطَعُ، فَيَصِيرُ كَهَيْئَةِ الشَّجَرَةِ، وَمُرْ بِالسِّتْرِ فَلْيُقْطَعْ، فَلْيُجْعَلْ مِنْهُ وِسَادَتَيْنِ مَنْبُوذَتَيْنِ تُوطَآَنِ، وَمُرْ بِالْكَلْبِ فَلْيُخْرَجْ»، فَفَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، وَإِذَا الْكَلْبُ لِحَسَنٍ -أَوْ حُسَيْنٍ- k كَانَ تَحْتَ نَضَدٍ لَهُمْ، فَأُمِرَ بِهِ فَأُخْرِجَ. قَالَ أَبُو دَاوُدَ: وَالنَّضَدُ: شَيْءٌ تُوضَعُ عَلَيْهِ الثِّيَابُ شَبَهُ السَّرِيرِ.

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رمووی: «جیبریل  هات گوتی: دوێنی هاتم بۆلات، به‌ڵام ئه‌وه‌ی ڕێگری لێ كردم كه‌ بێمه‌ ژووره‌وه‌ بۆلات ئه‌وه ‌بوو، ده‌رگاكه‌ په‌یكه‌ری تێدا بوو،‌ ماڵیش په‌رده‌یه‌كی تێدا بوو كه‌ وێنه‌ی پەیكەری تێدا بوو‌،‌ سه‌گێكیش له‌ ماڵه‌وه‌ بووه‌، فه‌رمان بكه‌ ئه‌و په‌یكه‌ره‌ی كه‌ له‌لای ده‌رگای ماڵه‌وه‌یه‌ با سه‌ری لێ بكرێته‌وه‌، كه‌ سه‌ری نه‌ما ئیدی به‌ په‌یكه‌ر و وێنه‌ دانانرێت، وه‌كوو داری لێ دێت، وه‌ په‌رده‌كه‌ش با بدڕێنرێت و بكرێتە‌ دوو ڕاخه‌ر ڕایبخه‌ن، با دابنرێت و پێی به‌سه‌ردا بنرێت، فه‌رمان بكه‌ با سه‌گه‌كه‌ش له‌ ماڵ ده‌ربكرێت»، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ئه‌وانه‌ی جێبه‌جێ كرد، به‌ڵام سه‌یر ده‌كه‌ن سه‌گه‌كه‌ سه‌گی حه‌سه‌ن یان حوسه‌ین k بووه‌، كه‌ له‌ژێر مێزێك بووه‌ كه‌ جێگایان له‌سه‌ری داناوه‌, بۆیه‌ فه‌رمان به‌ ده‌ركردنی كرا و ده‌ركرا. ئه‌بو داود ده‌ڵێت: (النَّضَدُ) شتێكه‌ پۆشاك و شتی له‌سه‌ر داده‌نرێت وه‌كوو جێگا.