كِتَابُ النِّكَاحِ

په‌رتووكی هاوسه‌رگیری

بَابُ التَّحْرِيضِ عَلَى النِّكَاحِ

باسی هاندان بۆ هاوسه‌رگیریكردن

٣١٦. عَنْ عَلْقَمَةَ قَالَ: إِنِّي لَأَمْشِي مَعَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ h بِمِنًى إِذْ لَقِيَهُ عُثْمَانُ فَاسْتَخْلَاهُ فَلَمَّا رَأَى عَبْدُ اللَّهِ، أَنْ لَيْسَتْ لَهُ حَاجَةٌ قَالَ لِي: تَعَالَ يَا عَلْقَمَةُ فَجِئْتُ فَقَالَ لَهُ: عُثْمَانُ أَلَا نُزَوِّجُكَ يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ بِجَارِيَةٍ بِكْرٍ لَعَلَّهُ يَرْجِعُ إِلَيْكَ مِنْ نَفْسِكَ مَا كُنْتَ تَعْهَدُ، فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ: لَئِنْ قُلْتَ ذَاكَ لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ:«مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمُ الْبَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ، وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ، فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ».

عه‌لقه‌مه‌ ده‌ڵێت: له‌ مینادا له‌گه‌ڵ عه‌بدوڵڵای كوڕی مه‌سعوددا h ده‌ڕۆیشتم، عوسمان h پێی گه‌یشت جیای كرده‌وه‌، كاتێك عه‌بدوڵڵا بینیی كه‌ هیچ پێویستی و كارێكی گرنگ نییه‌، بانگی كردم گوتی: عه‌لقه‌مه‌ وه‌ره‌ (له‌وانه‌یه‌ دوای ئه‌وه‌ی كه‌ پێشه‌وا عوسمان قسه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ كردبێت بانگی كردبێت)، هاتم، عوسمان پێی گوت: ئه‌ی باوكی عه‌بدوڕڕه‌حمان، ئایا كچێكت بۆ نه‌هێنین كه‌ له‌وانه‌یه‌ ئه‌وه‌ی له‌ پێشتردا هه‌تبووه‌ له‌ گورجوگۆڵی و گه‌نجی بۆت بگه‌ڕێنێته‌وه‌ و لاشه‌ت بژیێنێته‌وه‌ (گه‌نجیت بۆ بگه‌ڕێنێته‌وه‌)، عه‌بدوڵڵا گوتی: كه‌ تۆ هه‌ر ئه‌م قسه‌یه‌ت كرد منیش فه‌رمووده‌یه‌كت بۆ ده‌گێڕمه‌وه‌ (وه‌كوو پاڵپشتی بۆ قسه‌كه‌ی پێشه‌وا عوسمان h) گوێم لێ بوو پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ده‌یفه‌رموو: «هه‌ر كه‌سێك له‌ ئێوه‌ توانای هه‌یه‌ با هاوسه‌رگیری بكات، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هاوسه‌رگیری چاو ده‌پۆشێت و‌ داوێن ده‌پارێزێت (له‌ كه‌وتنه‌ نێو حه‌رامه‌وه‌)، هه‌ر كه‌سێك توانای ئه‌وه‌ی نه‌بوو، با به‌ڕۆژوو بێت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ڕۆژوو بۆ مرۆڤـ پارێزه‌ره»‌.

بَابُ مَا يُؤْمَرُ بِهِ مِنْ تَزْوِيجِ ذَاتِ الدِّينِ

باسی فه‌رمانكردن به‌ هاوسه‌رگیریكردن له‌گه‌ڵ كه‌سی پابەند بە ئیسلام

٣١٧. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «تُنْكَحُ النِّسَاءُ لِأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا، وَلِحَسَبِهَا، وَلِجَمَالِهَا، وَلِدِينِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ تَرِبَتْ يَدَاكَ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h له‌‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ‌ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویەتی: « ئافرەت لەبەر چوار شت مارە دەكرێت: لەبەر ماڵ و دارایی، لەبەر بنەماڵە و ڕەچەڵەكی، لەبەر جوانیی، لەبەر ئایینی، جا دەست بگرە بە خاوەن ئایینەوە، (ئەگەر وا نەكەیت) دەست كورت دەبیت و هەژار دەكەویت (لە گشت خێر و بێرێكی ئافرەتی چاك)».

بَابُ يَحْرُمُ مِنَ الرَّضَاعَةِ مَا يَحْرُمُ مِنَ النَّسَبِ

باسی ئه‌وه‌ی هه‌رچی به‌ ڕه‌چه‌ڵه‌ك حه‌رام ده‌بێت، بەهۆی شیرپێدانیشه‌وه‌ حه‌رام ده‌بێت

٣١٨. عَنْ عَائِشَةَ i زَوْجِ النَّبِيِّ ﷺ: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «يَحْرُمُ مِنَ الرَّضَاعَةِ مَا يَحْرُمُ مِنَ الْوِلَادَةِ».

عائیشه‌ی i خێزانی پێغه‌مبه‌ر ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌وه‌ی به‌هۆی ڕه‌چه‌ڵه‌كه‌وه‌ حه‌رام ده‌بێت، به‌هۆی شیرخواردنیشه‌وه‌ حه‌رام ده‌بێت، (ده‌بن به‌ خوشك و برا و برا و برازا و خاڵ و خوارزا و ... له‌ شیری)».

بَابُ هَلْ يُحَرِّمُ مَا دُونَ خَمْسِ رَضَعَاتٍ

باسی ئه‌وه‌ی‌ كە ئایا كه‌متر له‌ پێنج جار شیرخواردن ده‌یكاته‌ مه‌حڕه‌م

٣١٩. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: كَانَ فِيمَا أَنْزَلَ اللَّهُ b مِنَ الْقُرْآنِ عَشْرُ رَضَعَاتٍ يُحَرِّمْنَ، ثُمَّ نُسِخْنَ بِخَمْسٍ مَعْلُومَاتٍ يُحَرِّمْنَ، فَتُوُفِّيَ النَّبِيُّ ﷺ وَهُنَّ مِمَّا يُقْرَأُ مِنَ الْقُرْآنِ.

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: سه‌ره‌تا ئایه‌تێك بووه‌ له‌ قوڕئاندا كه‌ خوا b دایبه‌زاندووه‌ ده‌بێت ئافره‌تێك ده‌ جار شیر بداته‌ منداڵێك، ئینجا ئه‌و ئافره‌ته‌ ده‌بێته‌ دایكی ئه‌و منداڵه ‌و له‌و منداڵه‌ حه‌رام ده‌بێت، دوای ئه‌وه‌ نه‌سخ بووه‌وه‌ به‌ پێنج جار (پێنج جار شیر بخوات ئیدی ده‌بێت به‌ دایكی)، كاتێك پێغه‌مبه‌ر ﷺ وه‌فاتی كرد ئه‌مه‌ هه‌ر له‌ قوڕئاندا ده‌خوێندرایه‌وه‌.

٣٢٠. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا تُحَرِّمُ الْمَصَّةُ وَلَا الْمَصَّتَانِ».

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌گه‌ر منداڵێك مژێك یان دوو مژ (جارێك یان دوو جار) شیری ئافره‌تێكی خوارد لێی حه‌رام نابێت (نابێت به‌ دایكی)».

بَابُ مَا يُكْرَهُ أَنْ يُجْمَعَ بَيْنَهُنَّ مِنَ النِّسَاءِ

باسی ئه‌و ئافره‌تانه‌ی كه‌ نابێت پیاو به‌یه‌كه‌وه‌ له‌ژێر نیكاحی خۆیدا كۆیان بكاته‌وه‌

٣٢١. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ عَلَى عَمَّتِهَا، وَلَا الْعَمَّةُ عَلَى بِنْتِ أَخِيهَا، وَلَا الْمَرْأَةُ عَلَى خَالَتِهَا، وَلَا الْخَالَةُ عَلَى بِنْتِ أُخْتِهَا، وَلَا تُنْكَحُ الْكُبْرَى عَلَى الصُّغْرَى، وَلَا الصُّغْرَى عَلَى الْكُبْرَى».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «نابێت ئافره‌تێك ماره‌ بكه‌یت به‌سه‌ر پووریدا (خوشكی باوك، واته‌: ئافره‌تێكت هێناوه‌ پاشان برازاكه‌ی بێنیت به‌سه‌ریدا)، نابێت تۆ ئافره‌تێكت بهێنیت به‌سه‌ر پووریدا (خوشكی باوكی، واته‌: له‌ یه‌ك كاتدا نابێت دوو خێزانت هه‌بێت یه‌كێكیان برازا بێت و یه‌كێكیان خوشكی باوك بێت)،‌ نابێت ئافره‌ت بێنیت به‌سه‌ر پووریدا (خوشكی دایك)، یاخود ئافره‌ته‌كه‌ بێنیت به‌سه‌ر خوشكه‌زادا (له‌ یه‌ك كاتدا نابێت دوو خێزانت هه‌بێت یه‌كێكیان خوشكه‌زای ئه‌وه‌ی دیكه‌ بێت، یان برازای ئه‌وه‌ی دیكه‌ بێت، ئه‌وه‌ی دیكه‌ پووری بێت)،‌ نابێت گه‌وره‌ به‌سه‌ر بچووكدا ماره‌ بكه‌یت (گه‌وره‌ مه‌به‌ستی پێی پووره‌كانه‌، خوشكی دایك و خوشكی باوك، وه‌ بچووك مه‌به‌ستی پێی برازا و خوشكه‌زایه‌)، نابێت بچووك به‌سه‌ر گه‌وره‌دا ماره‌ بكه‌یت».

بَابٌ فِي الشِّغَارِ

باسێك دەربارەی ژن به‌ ژن

٣٢٢. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ نَهَى عَنِ الشِّغَارِ. زَادَ مُسَدَّد فِي حَدِيثِهِ: قُلْتُ لِنَافِعٍ: مَا الشِّغَارُ قَالَ: يَنْكِحُ ابْنَةَ الرَّجُلِ، وَيُنْكِحُهُ ابْنَتَهُ بِغَيْرِ صَدَاقٍ، وَيَنْكِحُ أُخْتَ الرَّجُلِ، وَيُنْكِحُهُ أُخْتَهُ بِغَيْرِ صَدَاقٍ.

ئیبن عومه‌ر k ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ڕێگری كردووه‌ له‌ ژن به‌ ژن، موسه‌دده‌د له‌ فه‌رمووده‌كه‌یدا ئه‌وه‌ی زیاد كرد: به‌ نافیعم گوت: ئه‌رێ شیغار چییه‌؟ گوتی: ئه‌م ماره‌ی كچی ئه‌م پیاوه‌ ده‌كات، ئه‌ویش ماره‌ی كچه‌كه‌ی ئه‌م ده‌كات (ژن به‌ ژن ده‌كه‌ن) به‌بێ دانانی ماره‌یی، خوشكه‌كه‌ی ماره‌ ده‌كات ئه‌میش خوشكه‌كه‌ی خۆی پێ ده‌دات به‌بێ دانانی ماره‌یی.

بَابٌ فِي التَّحْلِيلِ

باسێك دەربارەی حه‌ڵاڵكردن

٣٢٣. عَنْ عَلِيٍّ h قَالَ: قَالَ النَّبِيَّ ﷺ: «لَعَنَ اللَّهُ الْمُحَلِّلَ، وَالْمُحَلَّلَ لَهُ».

عه‌لی h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «خوا نه‌فره‌تی كردووه‌ له‌و پیاوه‌ی ئافره‌ت بۆ كه‌سێكی دیكه‌ حه‌ڵاڵ ده‌كاته‌وه‌ و ئه‌وه‌یشی بۆی حه‌ڵاڵ ده‌كرێته‌وه‌».

بَابٌ فِي كَرَاهِيَةِ أَنْ يَخْطُبَ الرَّجُلُ عَلَى خِطْبَةِ أَخِيهِ

باسێك دەربارەی ناپه‌سندی داخوازی پیاوێك به‌سه‌ر داخوازی براكه‌یه‌وه

٣٢٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا يَخْطُبُ الرَّجُلُ عَلَى خِطْبَةِ أَخِيهِ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «دروست نییە پیاو بچێته‌ داخوازی ئافره‌تێك كه‌ برا (موسوڵمانه‌كه)‌ی لەسەر‌ داخوازییەكەی بێت».

بَابٌ فِي الرَّجُلِ يَنْظُرُ إِلَى الْمَرْأَةِ وَهُوَ يُرِيدُ تَزْوِيجَهَا

باسێك دەربارەی كه‌سێك ده‌یه‌وێت ئافره‌تێك بخوازێت، دروسته‌ بڕوات سه‌یری بكات

٣٢٥. عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِذَا خَطَبَ أَحَدُكُمُ الْمَرْأَةَ، فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى مَا يَدْعُوهُ إِلَى نِكَاحِهَا فَلْيَفْعَلْ»، قَالَ: فَخَطَبْتُ جَارِيَةً فَكُنْتُ أَتَخَبَّأُ لَهَا حَتَّى رَأَيْتُ مِنْهَا مَا دَعَانِي إِلَى نِكَاحِهَا وَتَزَوُّجِهَا فَتَزَوَّجْتُهَا.

جابیری كوڕی عه‌بدوڵڵا k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ ئێوه‌ چووه‌ داخوازی ئافره‌تێك ویستی ماره‌ی بكات، ئه‌گه‌ر توانی ته‌ماشای بكات با ته‌ماشای بكات، ئه‌گه‌ر ئه‌و ته‌ماشاكردنه‌ وات لێ ده‌كات كه‌ بیخوازی، ئه‌گه‌ر توانیت بڕۆ سه‌یری بكه‌، (جابیر خۆی) ده‌ڵێت: چوومه‌ داخوازی ئافره‌تێك خۆم ده‌شارده‌وه‌ تا بینیم ئه‌وه‌ی كه‌ وام لێ ده‌كات كه‌‌ بیخوازم، هاوسه‌رگیریم له‌گه‌ڵیدا كرد».

بَابٌ فِي الْوَلِيِّ

باسێك ده‌رباره‌ی سه‌رپه‌شتیار

٣٢٦. عَنْ عَائِشَةَ i قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «أَيُّمَا امْرَأَةٍ نَكَحَتْ بِغَيْرِ إِذْنِ مَوَالِيهَا، فَنِكَاحُهَا بَاطِلٌ»، ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، «فَإِنْ دَخَلَ بِهَا فَالْمَهْرُ لَهَا بِمَا أَصَابَ مِنْهَا، فَإِنْ تَشَاجَرُوا فَالسُّلْطَانُ وَلِيُّ مَنْ لَا وَلِيَّ لَهُ».

عائیشه‌ i ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر ئافره‌تێك: شوو بكات به‌بێ مۆڵه‌تی سەرپەرشتیاری، ئه‌و ماره‌بڕینه‌ پووچه‌ڵه»‌، سێ جار (فه‌رمووی: به‌تاڵه)‌، «ئه‌گه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ گواستیه‌وه‌ ئه‌وه‌ ئه‌و ئافره‌ته‌ ماره‌یی خۆی وه‌رده‌گرێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ گواستوویه‌تیه‌وه‌ چۆته‌ لای، ئه‌گه‌ر هاتوو سەرپەرشتیاره‌كان كێشه‌یان كه‌وته‌ نێوانه‌وه‌، ئه‌وا حاكم وه‌لی هه‌ر كه‌سێكه‌ كه‌ وه‌لی نه‌بێت».

٣٢٧. عَنْ أَبِي مُوسَى h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «لَا نِكَاحَ إِلَّا بِوَلِيٍّ».

ئه‌بو مووسا h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ ‌فه‌رموویه‌تی: «هیچ ماره‌بڕینێك به‌بێ (مۆڵه‌تی) سه‌رپه‌رشتیار دانامه‌زرێت».

بَابٌ فِي الِاسْتِئْمَارِ

باسێك دەربارەی وه‌رگرتنی بۆچوونی ئافره‌ت (كاتی ماره‌بڕین)

٣٢٨. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «لَا تُنْكَحُ الثَّيِّبُ حَتَّى تُسْتَأْمَرَ، وَلَا الْبِكْرُ إِلَّا بِإِذْنِهَا»، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَمَا إِذْنُهَا؟ قَالَ: «أَنْ تَسْكُتَ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ ‌فه‌رموویه‌تی: «بێوەژن مارە نابڕدرێت تا قسە و فەرمانى لێ وەرنەگیرێت، كچیش مارە نابڕدرێت تا مۆڵەتى لێ وەرنەگیرێت»، گوتیان: ئەى پێغەمبەرى خوا مۆڵەتوەرگرتنى كچ چۆنە؟ فەرمووى: «بێدەنگبوونیەتى».

٣٢٩. عَنْ خَنْسَاءَ بِنْتِ خِذَامٍ الْأَنْصَارِيَّةِ i: أَنَّ أَبَاهَا زَوَّجَهَا وَهِيَ ثَيِّبٌ فَكَرِهَتْ ذَلِكَ فَجَاءَتْ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ فَذَكَرَتْ ذَلِكَ لَهُ، فَرَدَّ نِكَاحَهَا.

خه‌نسائی كچی خیزامی ئه‌نصاری i ده‌گێڕێته‌وه‌: بێوه‌ژن بووه‌ و باوكی به‌شووی داوه‌، ئه‌و هاوسه‌رگیرییه‌ی پێناخۆش بووه‌، دێت بۆ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ بۆی باس ده‌كات (باوكم به‌شووی داوم و منیش ڕازی نیم)، پێغه‌مبه‌ر ﷺ ماره‌بڕینه‌كه‌ی هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌.

بَابُ الصَّدَاقِ

باسی ‌ماره‌یی

٣٣٠. عَنْ أَبِي الْعَجْفَاءِ السُّلَمِيِّ قَالَ: خَطَبَنَا عُمَرُ h، فَقَالَ: أَلَا لَا تُغَالُوا بِصُدُقِ النِّسَاءِ، فَإِنَّهَا لَوْ كَانَتْ مَكْرُمَةً فِي الدُّنْيَا، أَوْ تَقْوَى عِنْدَ اللَّهِ لَكَانَ أَوْلَاكُمْ بِهَا النَّبِيُّ ﷺ، مَا أَصْدَقَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ امْرَأَةً مِنْ نِسَائِهِ، وَلَا أُصْدِقَتْ امْرَأَةٌ مِنْ بَنَاتِهِ أَكْثَرَ مِنْ ثِنْتَيْ عَشْرَةَ أُوقِيَّةً.

ئه‌بو عه‌جفائی سوله‌میی ده‌ڵێت: عومه‌ر h وتاری بۆ داین، گوتی: ئاگادار بن زێدەڕۆیی نه‌كه‌ن له‌ دانانی ماره‌یی ئافره‌تدا، ئه‌گه‌ر دانانی ماره‌یی زۆر نیشانەی ڕێزلێنان بووایه‌ بۆ ئافره‌ت لە دونیا، یان ته‌قوای خوا‌ بووایه‌، ئه‌وه‌ پێغه‌مبه‌ر ﷺ له‌ هه‌مووتان له‌پێشتر بوو كه‌ ئه‌و كاره‌ی بكردایه‌، پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ ماره‌یی بۆ هیچ ئافره‌تێك له‌ خێزانه‌كانی دانه‌ناوه‌،‌ ماره‌ییش بۆ هیچ یەكێك له‌ كچه‌كانی پێغه‌مبه‌ر ﷺ دانه‌نراوه‌، زیاتر بێت له‌ دوازده‌ ئۆقیه‌.

بَابُ مَا يُقَالُ لِلْمُتَزَوِّجِ

باسی ئه‌وەی دەگوترێت وەك پیرۆزبایی بۆ كەسی تازه‌ زه‌واجكردوو

٣٣١. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ كَانَ إِذَا رَفَّأَ الْإِنْسَانَ إِذَا تَزَوَّجَ، قَالَ: «بَارَكَ اللَّهُ لَكَ، وَبَارَكَ عَلَيْكَ، وَجَمَعَ بَيْنَكُمَا فِي خَيْرٍ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ كه‌ پیرۆزبایی له‌ كه‌سێك بكردایه‌ كه‌ ژنی بهێنایه‌ و بیگواستایه‌ته‌وه‌، ده‌یفه‌رموو: «خوا بۆت بكاته‌ مایه‌ی فه‌ڕ و خێر، هه‌روه‌ها پیت و فه‌ڕت به‌سه‌ردا بڕژێنێت،‌ له‌سه‌ر چاكه‌ و خێر كۆتان بكاته‌وه‌ (ژیانتان و منداڵتان به‌ره‌كه‌تدار بێت)».

بَابٌ فِي الْقَسْمِ بَيْنَ النِّسَاءِ

باسێك دەربارەی دابه‌شكردنی شه‌وه‌كان له ‌نێوان هاوسەراندا

٣٣٢. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: «مَنْ كَانَتْ لَهُ امْرَأَتَانِ فَمَالَ إِلَى إِحْدَاهُمَا، جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَشِقُّهُ مَائِلٌ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: «هه‌ر پیاوێك دوو خێزانی هه‌بێت به‌لای یه‌كێكیاندا لاری بكاته‌وه‌ (نادادگه‌ر بێت)، له‌ ڕۆژی قیامه‌تدا دێت و لایه‌كی لاره‌ (شانی خواره)».

٣٣٣. عَنْ عَائِشَةَ i زَوْجَ النَّبِيِّ ﷺ قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ إِذَا أَرَادَ سَفَرًا أَقْرَعَ بَيْنَ نِسَائِهِ، فَأَيَّتُهُنَّ خَرَجَ سَهْمُهَا خَرَجَ بِهَا مَعَهُ، وَكَانَ يَقْسِمُ لِكُلِّ امْرَأَةٍ مِنْهُنَّ يَوْمَهَا، وَلَيْلَتَهَا غَيْرَ أَنَّ سَوْدَةَ بِنْتَ زَمْعَةَ وَهَبَتْ يَوْمَهَا لِعَائِشَةَ.

عائیشه‌ی i خێزانی پێغه‌مبه‌ر ﷺ دەڵێت: پێغه‌مبه‌ر ﷺ كاتێك دەیویست‌ سه‌فه‌رێك بكات، یان غه‌زایه‌ك بكات تیروپشكی له‌ نێوان خێزانه‌كانیدا ده‌كرد، هه‌ر كامێكیان ده‌رچووایه‌ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ خۆیدا ده‌برد،‌ بۆ هه‌ر خێزانێكیش شه‌و و ڕۆژێكی دانابوو، به‌ڵام سه‌وده‌ی كچی زه‌معه‌ شه‌وه‌كه‌ی خۆی به‌خشی به‌ (دایكمان) عائیشه‌.

بَابٌ فِي الرَّجُلِ يَشْتَرِطُ لَهَا دَارَهَا

باسی پیاوێك ژنه‌كه‌ی مه‌رجی بۆ دابنێت كه‌ له‌ شوێنی خۆی بمێنێته‌وه‌

٣٣٤. عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ h عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ أَنَّهُ قَالَ: «إِنَّ أَحَقَّ الشُّرُوطِ أَنْ تُوفُوا بِهِ مَا اسْتَحْلَلْتُمْ بِهِ الْفُرُوجَ».

عوقبه‌ی كوڕی عامیر h‌ له‌ پێغه‌مبه‌ری خواوه‌‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ فه‌رموویه‌تی: «شاییستەترین مه‌رج كه‌ شایه‌نی جێبه‌جێیكردن بێت، ئه‌و مه‌رجه‌یه‌ كه‌ به‌هۆیه‌وه‌ ئافره‌تتان بۆ حه‌ڵاڵ بووه‌».

بَابٌ فِي حَقِّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا

باسێك دەربارەی مافی ئافره‌ت له‌سه‌ر پیاوه‌كه‌ی

٣٣٥. عَنْ مُعَاوِيَةَ الْقُشَيْرِيِّ h قَالَ: أَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ، قَالَ: فَقُلْتُ: مَا تَقُولُ: فِي نِسَائِنَا؟ قَالَ: «أَطْعِمُوهُنَّ مِمَّا تَأْكُلُونَ، وَاكْسُوهُنَّ مِمَّا تَكْتَسُونَ، وَلَا تَضْرِبُوهُنَّ، وَلَا تُقَبِّحُوهُنَّ».

موعاویه‌ی قوشه‌یری h ده‌ڵێت: هاتمه‌ خزمه‌ت پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ، پێم گوت: چی ده‌ڵێیت ده‌رباره‌ی خێزانه‌كانمان؟ فه‌رمووی: «جا خۆتان چی دەخۆن ئەوەیان بدەنێ بیخۆن، چى دەپۆشن لەو پۆشاکەش بیاندەنێ بیپۆشن، لێیان مه‌ده‌ن و مه‌ڵێن ئه‌م شوێنه‌ت ناشیرینه‌ (نه‌ڵێیت خوا ناشیرین و ڕیسوات بكات)».

بَابٌ فِي ضَرْبِ النِّسَاءِ

باسێك دەربارەی لێدانی ئافره‌تان

٣٣٦. عَنْ إِيَاسِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي ذُبَابٍ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا تَضْرِبُوا إِمَاءَ اللَّهِ».

ئیاسی كوڕی عه‌بدوڵڵای كوڕی ئه‌بو زوباب h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «له‌ ئافره‌تانی به‌نده‌ی خوا مه‌ده‌ن».

🖍   تێبینی:

پیاو (عَبْدُ الله)یه‌، ئافره‌تیش (أَمَةُ لله)یه‌، هه‌ردووكی واته‌: به‌نده‌ی خوا.

بَابُ مَا يُؤْمَرُ بِهِ مِنْ غَضِّ الْبَصَرِ

باسی ئەوەی فەرمان كراوە بە چاوداخستن له‌ حەرام

٣٣٧. عَنْ جَرِيرٍ h قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ عَنْ نَظْرَةِ الْفَجْأَةِ؟ فَقَالَ: «اصْرِفْ بَصَرَكَ».

جه‌ریر h ده‌ڵێت: پرسیارم كرد له‌ پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ دەربارەی‌ سەیركردنی لەپڕ و له‌‌ناكاو؟ فه‌رمووی: «چاوت وه‌رگێڕه‌ و ته‌ماشای مه‌كه‌».

٣٣٨. عَنِ ابْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ أَبِيهِ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ لِعَلِيٍّ: «يَا عَلِيُّ لَا تُتْبِعِ النَّظْرَةَ النَّظْرَةَ، فَإِنَّ لَكَ الْأُولَى وَلَيْسَتْ لَكَ الْآخِرَةُ».

ئیبن بوڕه‌یده‌، له‌ باوكییه‌وه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌، گوتوویه‌تی: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ به‌ عه‌لی فه‌رموو: «ئه‌ی عه‌لی یه‌ك له‌دوای یه‌ك ته‌ماشای ئافره‌ت مه‌كه‌، به‌ڵكوو یه‌كه‌مجار كه‌ به‌رچاوت كه‌وت ئه‌وا ئاساییه‌ (له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌بێ مه‌به‌ست بووه‌ گوناهبار نابیت)، به‌ڵام ئه‌مه‌ی دووه‌مجار (كه‌ به‌ویستی خۆت ته‌ماشا ده‌كه‌یت) ئه‌وه‌ گوناهبار ده‌بیت».

٣٣٩. عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «لَا تُبَاشِرُ الْمَرْأَةُ الْمَرْأَةَ، لِتَنْعَتَهَا لِزَوْجِهَا كَأَنَّمَا يَنْظُرُ إِلَيْهَا».

ئیبن مه‌سعوود h ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ری خوا ﷺ فه‌رموویه‌تی: «نابێت ژن زۆر تێكه‌ڵی ژنێكی دیكه‌ بێت و سه‌رنجی بدات و به‌ جۆرێك بۆ مێرده‌كه‌ی باس بكات كه‌ وه‌كوو (پیاوه‌كه‌ خۆی) بینیبێتی ئاوا بێت».

٣٤٠. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «لِكُلِّ ابْنِ آدَمَ حَظُّهُ مِنَ الزِّنَا». بِهَذِهِ الْقِصَّةِ قَالَ: «وَالْيَدَانِ تَزْنِيَانِ فَزِنَاهُمَا الْبَطْشُ، وَالرِّجْلَانِ تَزْنِيَانِ فَزِنَاهُمَا الْمَشْيُ، وَالْفَمُ يَزْنِي فَزِنَاهُ الْقُبَلُ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h ده‌گێڕێته‌وه‌: پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی: «هه‌موو ئاده‌میزادێك به‌شی خۆی تووشی زینا ده‌بێت»، هه‌مان شت باس ده‌كات، ده‌فه‌رموێت: «هه‌ردوو ده‌ستیش زینا ده‌كه‌ن زیناكردنیان ده‌ستبه‌ركه‌وتنه‌ (ده‌ستیان به‌ر ئافره‌تی نامه‌حڕه‌م بكه‌وێت)، هه‌ردوو پێ زینا ده‌كه‌ن زینای پێ ڕۆیشتنه‌ (هه‌نگاونانه‌ بۆ ئه‌و شوێنه‌ خراپانه‌)، ده‌میش زینا ده‌كات زینای ده‌م ماچكردنه‌».

٣٤١. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h عَنِ النَّبِيِّ ﷺ بِهَذِهِ الْقِصَّةِ قَالَ: «وَالْأُذُنُ زِنَاهَا الِاسْتِمَاعُ».

ئه‌بو هوڕه‌یڕه‌ h هەمان بەسەرهات له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ﷺ ده‌گێڕێته‌وه‌، كە تێیدا فه‌رموویه‌تی: «گوێش زینا ده‌كات، زینای گوێ بریتییه‌ له‌ بیستن (گوێگرتن بۆ باسكردنی شتی فاحیشه‌، ده‌بێت مرۆڤـ دڵ و ده‌ست و ده‌م و گوێ و چاوی بپارێزێت)».

بَابٌ فِي جَامِعِ النِّكَاحِ

باسێك ده‌رباره‌ی كۆباسی هاوسه‌رگیری

٣٤٢. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺ: «لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَأْتِيَ أَهْلَهُ، قَالَ: بِسْمِ اللَّهِ، اللَّهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا، ثُمَّ قُدِّرَ أَنْ يَكُونَ بَيْنَهُمَا وَلَدٌ فِي ذَلِكَ لَمْ يَضُرَّهُ شَيْطَانٌ أَبَدًا».

ئیبن عه‌بباس k ده‌ڵێت: پێغه‌مبه‌ر ﷺ فه‌رموویه‌تی: «ئه‌گه‌ر یه‌كێك له‌ ئێوه‌ ویستی بچێته‌ لای خێزانی (بۆ سەرجێیی‌)، بڵێت: به‌ ناوی خوا، خوایه‌ شه‌یتانمان لێ دوور بخه‌ره‌وه‌ و‌ شه‌یتانیش دوور خه‌یته‌وه‌ له‌و منداڵه‌ی كه‌ پێمان ده‌به‌خشیت، پاشان ئه‌گه‌ر له‌و پڕۆسە‌دا خوا‌ ته‌قدیری بكات و منداڵیان ببێت ئه‌وه‌ هه‌رگیز شه‌یتان زه‌ره‌ر به‌و منداڵه‌ ناگه‌یه‌نێت».

بَابٌ فِي كَفَّارَةِ مَنْ أَتَى حَائِضًا

باسێك دەربارەی كه‌فاڕه‌تی پیاوێك بچێته‌ لای خێزانی لە حەیزدا‌

٣٤٣. عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ k عَنِ النَّبِيِّ ﷺ: فِي الَّذِي يَأْتِي امْرَأَتَهُ وَهِيَ حَائِضٌ؟ قَالَ: «يَتَصَدَّقُ بِدِينَارٍ، أَوْ بِنِصْفِ دِينَارٍ».

ئیبن عه‌بباس k له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ ﷺ دەگێڕێتەوە: پرسیاری لێ كراوە دەربارەی كه‌سێك بچێته‌ لای خێزانی لە حەیزدا؟ فه‌رمووی: «(كه‌فاڕه‌تى ئەوەیە) دینارێك، یاخود نیو دینار بكاته‌ خێر و صەدەقە».