كِتَابُ الصَّدَقَاتِ

په‌رتووكی خێركردن

بَابُ الرُّجُوعِ فِي الصَّدَقَةِ

باسی پەشیمانبوونەوە لە خێرکردن

٤٥٠. عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ h: أَنَّ رَسُولَ اللَّه ﷺ قَالَ: «لَا تَعُدْ فِي صَدَقَتِكَ».

عومەرى کوڕى خەتتاب h دەگێڕێتەوە: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «لە بەخشینەکەتدا پاشگەز مەبەوە».

٤٥١. عَنْ عَبْدِ اللَّه بْنِ الْعَبَّاسِ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «مَثَلُ الَّذِي يَتَصَدَّقُ، ثُمَّ يَرْجِعُ فِي صَدَقَتِه، مَثَلُ الْكَلْبِ يَقِيءُ، ثُمَّ يَرْجِعُ فَيَأْكُلُ قَيْئَه».

عەبدوڵڵاى کوڕى عەبباس k دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «نموونەى ئەو کەسەى کە دەبەخشێت و دواتر پاشگەز دەبێتەوە لە بەخشینەکەى، وەکوو ئەو سەگە وایە کە دەڕشێتەوە، دواتر دەگەڕێتەوە و ڕشانەوەکەى خۆى دەخوات».

بَابُ مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ ثُمَّ وَرِثَها

باسی ئەو کەسەى کە شتێک دەکاتە خێر و دواتر دەبێتە میرات بۆى

٤٥٢. عَنْ عَبْدِ اللَّه بْنِ بُرَيْدَةَ، عَنْ أَبِيه h قَالَ: جَاءَتِ امْرَأَةٌ إِلَى النَّبِيِّ ﷺ، فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّه إِنِّي تَصَدَّقْتُ عَلَى أُمِّي بِجَارِيَةٍ، وَإِنَّها مَاتَتْ، فَقَالَ: «آجَرَكِ اللَّه، وَرَدَّ عَلَيْكِ الْمِيرَاثَ».

عەبدوڵڵاى کوڕى بوڕەیدە لە باوکیەوە h دەگێڕێتەوە، گوتوویه‌تی: ئافرەتێک هاتە خزمەت پێغەمبەر ﷺ و گوتى: ئەى پێغەمبەرى خوا من جارییەیەکم بەخشى بە دایکم، وە ئێستا دایکم وەفاتى کردووە، ئەویش فەرمووى: «خوا پاداشتى بەخشینەکەت دەداتەوە، بەخشینەکەشتى بە میرات گێڕایەوە بۆت».

بَابُ الْعَارِيَةِ

باسی خواستن

٤٥٣. عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ h، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّه ﷺ، يَقُولُ: «الْعَارِيَةُ مُؤَدَّاةٌ، وَالْمِنْحَةُ مَرْدُودَةٌ».

ئەنەسى کوڕى مالیک h دەڵێت: گوێم لە پێغەمبەرى خوا ﷺ بوو کە دەیفەرموو: «شتى خوازراو دەبێت بگێڕدرێتەوە بۆ خاوەنەکەى، وە شتێکیش کە بۆ سوودبینین بەروبوومەکەى دراوە بە کەسێک دەبێت خودى شتەکە (نەک بەروبوومەکەى) بدرێتەوە بە خاوەنەکەى».

🖍   تێبینی:

(عارية): ئەو شتەیە کە خۆت وەریدەگریت و سوود لە خودى شتەکە دەبینیت، وەکوو: کتێب. (منحة): ئەو شتەیە کە پێت دەدرێت بۆ سوودبینین لە بەروبوومەکەى، کە کاتى خۆى زیاتر بۆ وشتر بەکار هاتووە بۆ ئەوەى کەسەکە سوود لە بەروبوومى وشترەکە وەربگرێت، بە نموونە: شیرەکەى.

بَابُ الْحَوَالَةِ

باسی حەواڵە (ناردن)

٤٥٤. عَنْ أَبِي هرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «الظُّلْمُ مَطْلُ الْغَنِيِّ، وَإِذَا أُتْبِعَ أَحَدُكُمْ عَلَى مَلِيءٍ، فَلْيَتْبَعْ».

ئەبو هوڕەیڕە h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «کەسێک قەرزى کەسێکى بەلاوە بێت، دەسەڵاتیشی هەبێت بیداتەوە بەڵام نەیداتەوە، ئەوە ستەمە، وە هەرکات یەکێك لە ئێوە ڕەوانەى لاى کەسێکى دەوڵەمەند کرا، با بچێت (بۆ وەرگرتنەوەى قەرزەکە)».

بَابُ مَنِ ادَّانَ دَيْنًا وَهوَ يَنْوِي قَضَاءَه

باسی ئەو کەسەى قەرز وەردەگرێت و نیازى دانەوەى هەیە

٤٥٥. عَنْ عَبْدِ اللَّه بْنِ جَعْفَرٍ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «إِنَّ اللَّه مَعَ الدَّائِنِ حَتَّى يَقْضِيَ دَيْنَه، مَا لَمْ يَكُنْ فِيمَا يَكْرَه اللَّه».

عەبدوڵڵاى کوڕى جەعفەر k دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «بێگومان خوا لەگەڵ قەرزدارە تاوەکوو قەرزەکەى دەداتەوە، مادام قەرزەکەى لە شتێکدا نییە کە خوا پێیناخۆشە».

بَابُ مَنِ ادَّانَ دَيْنًا لَمْ يَنْوِ قَضَاءَه

باسی کەسێک کە قەرز وەردەگرێت و نییەتى دانەوەى نییە

٤٥٦. عَنْ صُهيْبُ الْخَيْرِ h عَنْ رَسُولِ اللَّه ﷺ قَالَ: «أَيُّمَا رَجُلٍ تَدَيَّنَ دَيْنًا، وَهوَ مُجْمِعٌ أَنْ لَا يُوَفِّيَه إِيَّاه، لَقِيَ اللَّه سَارِقًا».

صوهەیبى خەیری h دەگێڕێتەوە: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر پیاوێک قەرز وەربگرێت و سوور بێت لەسەر ئەوەى کە قەرزەکەى نەداتەوە، وەکوو دز بە خوا دەگاتەوە».

٤٥٧. عَنْ أَبِي هرَيْرَةَ h: أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ قَالَ: «مَنْ أَخَذَ أَمْوَالَ النَّاسِ يُرِيدُ إِتْلَافَها، أَتْلَفَه اللَّه».

ئەبو هوڕەیڕە h دەگێڕێتەوە: پێغەمبەر ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێک سەروەت و ماڵى خەڵکى وەربگرێ (بەقەرز)، بیەوێ بەهەدەرى بدات، خوا بێ دەستمایەى دەکات».

بَابُ التَّشْدِيدِ فِي الدَّيْنِ

باسی هەڕەشەی تووند لە قەرزکردندا

٤٥٨. عَنْ ثَوْبَانَ h مَوْلَى رَسُولِ اللَّه ﷺ، عَنْ رَسُولِ اللَّه ﷺ أَنَّه قَالَ: «مَنْ فَارَقَ الرُّوحُ الْجَسَدَ وَهوَ بَرِيءٌ مِنْ ثَلَاثٍ، دَخَلَ الْجَنَّةَ: مِنَ الْكَنْزِ، وَالْغُلُولِ، وَالدَّيْنِ».

سەوبانی h خزمەتکارى پێغەمبەرى خوا ﷺ دەگێڕێتەوە: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێک گیان لە لاشەى دەربچێت و لە سێ شت بەدوور بێت، دەچێتە بەهەشتەوە: لە خۆبەگەورەزانین و لە خیانەتکردن لە دەستکەوتەکانى جەنگ و لە قەرز».

🖍   تێبینی:

لە هەندێک گێڕانەوەدا (الکبر) بە (الکنز) هاتووە، ئەو کات ماناکەى بەو جۆرەیە: کەسێک ماڵى کۆ کردبێتەوە و زەکاتى لێ نەدابێت.

٤٥٩. عَنْ أَبِي هرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «نَفْسُ الْمُؤْمِنِ مُعَلَّقَةٌ بِدَيْنِه حَتَّى يُقْضَى عَنْه».

ئەبو هوڕەیڕە h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «نەفسى بڕوادار بەهۆى قەرزدارییەکەیەوە ڕێگریى لێ دەکرێت لە چوونە بەهەشتەوە، تاوەکوو قەرزەکەى بۆ دەدرێتەوە».

٤٦٠. عَنِ ابْنِ عُمَرَ k قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «مَنْ مَاتَ وَعَلَيْه دِينَارٌ أَوْ دِرْهمٌ قُضِيَ مِنْ حَسَنَاتِه، لَيْسَ ثَمَّ دِينَارٌ وَلَا دِرْهمٌ».

ئیبن عومەر k دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێک كۆچی دوایى کرد و دینارێک یان درهەمێک قەرزدار بوو، لە (کردەوە) چاکەکانى قەرزەکەى بۆ دەدرێتەوە، چونکە لە قیامەت دینار و درهەم بوونى نییە».

بَابُ إِنْظَارِ الْمُعْسِرِ

باسی مۆڵەتدانى کەسى دەستکورت

٤٦١. عَنْ أَبِي هرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «مَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ، يَسَّرَ اللَّه عَلَيْه فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ».

ئەبو هوڕەیڕە h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێک کارئاسانى بکات بۆ دەستکورتێک، خوا لە دونیا و دواڕۆژدا کارئاسانى بۆ دەکات».

٤٦٢. عَنْ أَبِي الْيَسَرِ h صَاحِبِ النَّبِيِّ ﷺ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُظِلَّه اللَّه فِي ظِلِّه، فَلْيُنْظِرْ مُعْسِرًا، أَوْ لِيَضَعْ عَنْه».

ئەبو یەسەرى h هاوەڵى پێغەمبەر ﷺ دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێک پێیخۆشە خوا بیخاتە ژێر سێبەرى خۆیەوە، با مۆڵەتى دەستکورتى قەرزدار بدات، یان لێى خۆش بێت».

بَابُ حُسْنِ الْمُطَالَبَةِ وَأَخْذِ الْحَقِّ فِي عَفَافٍ

باسی جوان داواکردن و وەرگرتنەوەى ماف بەپاکى

٤٦٣. عَنِ ابْنِ عُمَرَ وَعَائِشَةَ j: أَنَّ رَسُولَ اللَّه ﷺ، قَالَ: «مَنْ طَلَبَ حَقًّا فَلْيَطْلُبْه فِي عَفَافٍ وَافٍ، أَوْ غَيْرِ وَافٍ».

ئیبن عومەر و عائیشە j دەگێڕنەوە: کە پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێک داواى مافى خۆى بکاتەوە ئەوە با بە شێوازێکى جوان و دوور لە تاوان داواى بکاتەوە، جا مافەکەى بەتەواوى بەدەست بێنێتەوە یان بەناتەواوى».

بَابُ حُسْنِ الْقَضَاءِ

باسی قەرزدانەوە بە شێوازێکى جوان و باش

٤٦٤. عَنْ أَبِي هرَيْرَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺ: «إِنَّ خَيْرَكُمْ -أَوْ مِنْ خَيْرِكُمْ- أَحَاسِنُكُمْ قَضَاءً».

ئەبو هوڕەیڕە h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «بەڕاستى باشترینتان -یان لە باشترینى ئێوە- ئەو کەسانەن کە بەباشترین و جوانترین شێواز قەرزەکانیان دەدەنەوە».