كِتَابُ الْأَذَانِ

پەرتووكی بانگدان

بَدْءُ الْأَذَانِ

دەستپێکی بانگدان

٨٠. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ k أَنَّهُ كَانَ يَقُولُ: كَانَ الْمُسْلِمُونَ حِينَ قَدِمُوا الْمَدِينَةَ يَجْتَمِعُونَ فَيَتَحَيَّنُونَ الصَّلَاةَ وَلَيْسَ يُنَادِي بِهَا أَحَدٌ، فَتَكَلَّمُوا يَوْمًا فِي ذَلِكَ فَقَالَ بَعْضُهُمْ: اتَّخِذُوا نَاقُوسًا مِثْلَ نَاقُوسِ النَّصَارَى وَقَالَ بَعْضُهُمْ: بَلْ قَرْنًا مِثْلَ قَرْنِ الْيَهُودِ فَقَالَ: عُمَرُ h: أَوَلَا تَبْعَثُونَ رَجُلًا يُنادِي بِالصَّلَاةِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «يَا بِلَالُ قُمْ فَنَادِ بِالصَّلَاةِ».

عەبدوڵڵاى کوڕی عومەر k دەڵێت: کاتێك موسوڵمانان هاتن بۆ مەدینە کۆ دەبوونەوە و چاوەڕێی نوێژیان دەکرد، هیچ کەسێک نەبوو بانگ بۆ نوێژ بدات، ڕۆژێکیان باسی ئەوەیان کرد، هەندێکیان گوتیان: با وەکوو گاورەکان زەنگێک بەکار بهێنین، هەندێکی دیکەیان گوتیان: بەڵکوو کەڕەنایەک وەکوو کەڕەنای جوولەکەکان، عومەر h گوتى: ئەى بۆ کەسێک نانێرن بانگ بدات بۆ نوێژ؟ پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمووی: «ئەی بیلال هەڵسە و بانگ بدە بۆ نوێژ».

تَثْنِيَةُ الْأَذَانِ

بانگدان دوو جار دوو جار

٨١. عَنْ أَنَسٍ h قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ أَمَرَ بِلَالًا h أَنْ يَشْفَعَ الْأَذَانَ، وَأَنْ يُوتِرَ الْإِقَامَةَ.

ئەنەس h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمانی کرد بە بیلال h بە جووت جووت بانگ بدات، بە تاک تاکیش قامەت بکات.

كَيْفَ الْأَذَانُ

چۆنیەتى بانگدان

٨٢. عَنْ أَبِي مَحْذُورَةَ h قَالَ: عَلَّمَنِي رَسُولُ اللَّهِ ﷺ الْأَذَانَ فَقَالَ: «اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ، حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ، حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ، حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».

ئەبو مەحزوڕە h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فێری بانگدانی کردم، فەرمووی: «اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ، حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ، حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ، حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ».

كَيْفَ يَصْنَعُ الْمُؤَذِّنُ فِي أَذَانِهِ؟

بانگدەر لە کاتی بانگدان چی دەکات؟

٨٣. عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ h قَالَ: أَتَيْتُ النَّبِيَّ ﷺ فَخَرَجَ بِلَالٌ h فَأَذَّنَ فَجَعَلَ يَقُولُ فِي أَذَانِهِ هَكَذَا: يَنْحَرِفُ يَمِينًا وَشِمَالًا.

ئەبو جوحەیفە h دەڵێت: هاتم بۆ خزمەت پێغەمبەر ﷺ، بیلال h دەرچوو بانگی دا لە کاتی بانگداندا: بە لای ڕاست و چەپدا خۆی دەسووڕاندەوە.

رَفْعُ الصَّوْتِ بِالْأَذَانِ

بەرزکردنەوەى دەنگ لە کاتى بانگدان

٨٤. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ h سَمِعَهُ مِنْ فَمِ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ: «الْمُؤَذِّنُ يُغْفَرُ لَهُ بِمَدِّ صَوْتِهِ وَيَشْهَدُ لَهُ كُلُّ رَطْبٍ وَيَابِسٍ».

ئەبو هوڕەیڕە h دەگێڕێتەوە: ئەو لە زاری پێغەمبەرەوە ﷺ بیستوویەتی كە دەیفەرموو: «بانگدەر داواى لێخۆشبوونى بۆ دەکرێت بەدرێژایی دەنگی، وە هەموو تەڕ و وشکێک شایەتى بۆ دەدەن».

التَّثْوِيبُ فِي أَذَانِ الْفَجْرِ

گوتنی (التثویب) لە بانگی بەیانیدا

٨٥. عَنْ أَبِي مَحْذُورَةَ h قَالَ: كُنْتُ أُؤَذِّنُ لِرَسُولِ اللَّهِ ﷺ وَكُنْتُ أَقُولُ فِي أَذَانِ الْفَجْرِ الْأَوَّلِ: حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ الصَّلَاةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ، الصَّلَاةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ، اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.

ئەبو مەحزوڕە h دەڵێت: من بانگم دەدا بۆ پێغەمبەرى خوا ﷺ، لە بانگی یەکەمی بەیانیدا دەمگوت: حَيَّ عَلَى الْفَلاَحِ، الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ، الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ، اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ.

🖍   تێبینی:

(التَّثْوِيب): بریتییە لە وتنی ڕستەى: (الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ، الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ) لە بانگی یەکەمی بەیانیدا.

الْأَذَانُ لِمَنَ جَمَعَ بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ بَعْدَ ذَهَابِ وَقْتِ الْأُولَى مِنْهُمَا

بانگدان بۆ کەسێک دوو نوێژی کۆ کردبێتەوە لەدواى نەمانى کاتی یەکەمى ئەو دوو نوێژە

٨٦. عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ k قَالَ: دَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ حَتَّى انْتَهَى إِلَى الْمُزْدَلِفَةِ فَصَلَّى بِهَا الْمَغْرِبَ وَالْعِشَاء بِأَذَانٍ وَإِقَامَتَيْنِ، وَلَمْ يُصَلِّ بَيْنَهُمَا شَيْئًا.

جابیری کوڕی عەبدوڵڵا k دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ گەڕایەوە (لە عەڕەفە) تا گەیشتە موزدەلیفە، نوێژی ئێوارە و عیشای لەوێ کرد بە یەک بانگ و دوو قامەت، لە نێوانیاندا هیچ نوێژێکی دیكەی نەکرد.

🖍   تێبینی:

(دَفَع): واته‌: گەڕایەوە، یان دابەزی.

الْإِقَامَةُ لِمَنْ نَسِيَ رَكْعَةً مِنْ صَلَاةٍ

قامەتکردن بۆ کەسێک كە ڕکاتێکی لە نوێژ لەبیر چووبێت

٨٧. عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ حُدَيْجٍ h: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ صَلَّى يَوْمًا فَسَلَّمَ وَقَدْ بَقِيَتْ مِنَ الصَّلَاةِ رَكْعَةٌ، فَأَدْرَكَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: نَسِيتَ مِنَ الصَّلَاةِ رَكْعَةً فَدَخَلَ الْمَسْجِدَ وَأَمَرَ بِلَالًا h فَأَقَامَ الصَّلَاةَ، فَصَلَّى لِلنَّاسِ رَكْعَةً، فَأَخْبَرْتُ بِذَلِكَ النَّاسَ، فَقَالُوا لِي: أَتَعْرِفُ الرَّجُلَ؟ قُلْتُ: لَا، إِلَّا أَنْ أَرَاهُ، فَمَرَّ بِي، فَقُلْتُ: هَذَا هُوَ، قَالُوا: هَذَا طَلْحَةُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ h.

موعاویەى کوڕی حودەیج h دەگێڕێتەوە: پێغەمبەرى خوا ﷺ ڕۆژێک نوێژی کرد، كە سەلامى دایەوە، یەک ڕکات لە نوێژەکە مابوو، پیاوێک پێی گەیشت گوتى: یەک ڕکاتت لە نوێژەکە بیر چوو، (پێغەمبەریش ﷺ) چووە مزگەوت و فەرمانی بە بیلال h کرد قامەتى نوێژی بۆ کرد، یەک ڕکات نوێژی بۆ خەڵکەکە کرد، ئەو هەواڵەم بە خەڵکی گەیاند، پێیان گوتم: ئایا ئەو پیاوە دەناسیت؟ گوتم: نەخێر، مەگەر بیبینم، دواتر تێپەڕی بەلامدا، گوتم: ئەو پیاوە خۆیەتى، گوتیان: ئەوە تەلحەى کوڕی عوبەیدوڵڵایە h.

الْأَذَانُ لِمَنْ يُصَلِّي وَحْدَهُ

بانگدان بۆ ئەو کەسەى بەتەنها نوێژ دەکات

٨٨. عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ h قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ يَقُولُ: «يَعْجَبُ رَبُّكَ مِنْ رَاعِي غَنَمٍ فِي رَأْسِ شَظِيَّةِ الْجَبَلِ يُؤَذِّنُ بِالصَّلَاةِ وَيُصَلِّي، فَيَقُولُ اللَّهُ b: انْظُرُوا إِلَى عَبْدِي هَذَا يُؤَذِّنُ وَيُقِيمُ الصَّلَاةَ يَخَافُ مِنِّي، قَدْ غَفَرْتُ لِعَبْدِي وَأَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ».

عوقبەى کوڕی عامیر h دەڵێت: گوێم لێ بوو پێغەمبەرى خوا ﷺ دەیفەرموو: «پەروەردگارت زۆری پێخۆشە کاتێك شوانی مەڕوماڵات لە تەپۆڵکەیەکی سەر شاخێک بانگ دەدات بۆ نوێژکردن و نوێژ دەکات، خواى زاڵى پایەدار دەفەرمووێت: تەماشای ئەم بەندەیەم بکەن بانگ دەدات و نوێژ بەجێ دەهێنێت و لە من دەترسێت، بێگومان ئەوە منیش لەو بەندەیەم خۆش بووم و خستمە نێو بەهەشتەوە».

اتِّخَاذُ الْمُؤَذِّنِ الَّذَي لَا يَأْخُذُ عَلَى أَذَانِهِ أَجْرًا

دانانی بانگدەرێک کرێ لەبری بانگەکەى وەرنەگرێت

٨٩. عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي الْعَاصِ h قَالَ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، اجْعَلْنِي إِمَامَ قَوْمِي، فَقَالَ: «أَنْتَ إِمَامُهُمْ، وَاقْتَدِ بِأَضْعَفِهِمْ، وَاتَّخِذْ مُؤَذِّنًا لَا يَأْخُذُ عَلَى أَذَانِهِ أَجْرًا».

عوسمانی کوڕی ئەبو عاص h دەڵێت: گوتم: ئەى پێغەمبەرى خوا، بمکە بە ئیمامی خەڵکەکەم، فەرمووی: «تۆ ئیمامیانی، بەپێی لاوازترینیان نوێژیان بۆ بکە، (نوێژەکە سووک و ئاسان بکە)، بانگدەرێک دابنێ با لەبری بانگدانەکەى کرێ وەرنەگرێت».

الْقَوْلُ مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ

بانگدەر چی گوت وەک ئەو دووبارە دەكرێتەوە

٩٠. عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ h: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ».

ئەبو سەعیدی خودری h دەگێڕێتەوە: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «ئەگەر گوێتان لە بانگ بوو، بانگدەر چی گوت، وەکوو ئەو دووبارە بیڵێنەوە».

الدُّعَاءُ عِنْدَ الْأَذَانِ

پاڕانەوە لە کاتی بانگدان

٩١. عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ h عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ قَالَ: «مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ الْمُؤَذِّنَ: وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبًّا، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولًا، وَبِالْإِسْلَامِ دِينًا، غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ».

سەعدى کوڕی ئەبو وەقاص h دەگێڕێتەوە: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەسێك کاتێك گوێی لە بانگ دەبێت بڵێت: (وَأَنَا أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ. رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبّاً، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً، وَبِالإِسْلاَمِ دِيناً)، واته‌: منیش شایەتى دەدەم هیچ پەرستراوێکی به‌حه‌ق نییە جگە لە خواى تاک و تەنها هیچ هاوبەشی نییە، موحەممەدیش بەندە و پێغەمبەری خوایە، ڕازی بووم بەوەى خوا پەروەردگارم بێت، موحەممەدیش پێغەمبەرم بێت، ئیسلامیش ئایینم بێت، لە گوناهەکانی دەبووردرێت».

٩٢. عَنْ جَابِرٍ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «مَنْ قَالَ حِينَ يَسْمَعُ النِّدَاءَ: اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلَاةِ الْقَائِمَةِ. آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ الَّذِي وَعَدْتَهُ إِلَّا حَلَّتْ لَهُ شَفَاعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ».

جابیر h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «هەر کەس گوێی لە بانگ بێت (کە تەواو بوو) بڵێت: (اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ وَالصَّلاَةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّداً الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثْهُ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ الَّذِي وَعَدْتَهُ)، واتە: ئەى پەروەردگاری خاوەن ئەم بانگەوازە تەواوە و ئەم نوێژە ڕاگیراوە کە دەکرێت، وەسیلە و فەزیلە ببەخشە بە موحەممەد ﷺ، بیگەیەنەرە ئەو شوێنە سوپاسگوزارییە کە پەیمانت پێ داوە، حەتمەن ئەوە شەفاعەتى منى بۆ حەڵاڵ دەبێت».

الصَّلَاةُ بَيْنَ الْأَذَانِ وَالْإِقَامَةِ

نوێژى سوننەت لە نێوان بانگ و قامەتدا

٩٣. عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُغَفَّلٍ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلَاةٌ. بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلَاةٌ. بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلَاةٌ لِمَنْ شَاءَ».

عەبدوڵڵاى کوڕی موغەففەل h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرموویەتى: «لە نێوان دوو بانگدا نوێژێکى (سوننەت) هەیە، لە نێوان دوو بانگدا نوێژێکى (سوننەت) هەیە، لە نێوان دوو بانگدا نوێژێکى (سوننەت) هەیە بۆ ئەو کەسەى بیەوێت (نوێژ ئەنجام بدات)».

إِقَامَةُ الْمُؤَذِّنِ عِنْدَ خُرُوجِ الْإِمَامِ

قامەتکردنى بانگدەر لە کاتی دەرچوونى پێشنوێژ یان ئیمام

٩٤. عَنْ أَبِي قَتَادَةَ h قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: «إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلَاةُ، فَلَا تَقُومُوا حَتَّى تَرَوْنِي خَرَجْتُ».

ئەبو قەتادە h دەڵێت: پێغەمبەرى خوا ﷺ فەرمووی: «ئەگەر قامەت بۆ نوێژ کرا هەڵمەستن هەتا من دەبینن كە دەرچووم لە ماڵ (و دێمە نێو مزگەوت)».